به گزارش جهان معدن و به نقل از روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، علی رشیدی با بیان این‌که در راستای زمین‌لرزه دو سال گذشته در بخش هجدک برداشت‌های صحرائی متعددی انجام شده است، افزود: چندین دوره نقشه‌برداری به منظور اندازه‌گیری دقیق میزان جابه‌جایی و تمامی پارامترهایی که در رابطه با مطالعات زمین‌شناسی زمین‌لرزه‌ها مورد نیاز است انجام و حاصل کار در قالب گزارشات متعدد و چندین مقاله بین‌المللی منتشر شده است.

کرمان؛ استانی پر مخاطره است

وی تصریح کرد: مناطق در معرض فرونشست به صورت دوره­ای و مرتبا مورد بازدید قرار می‌گیرند و علائم سطحی‌شان کنترل، ثبت و ضبط می‌شود که گزارشات به مقامات و دستگاه‌های ذیربط ارسال می‌شود.

مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی استان کرمان با اشاره به اینکه استان کرمان، استانی پر مخاطره است که نتایج پژوهش‌ها می‌تواند کمک موثری در جهت پیشگیری و کاهش مخاطرات داشته باشد، گفت: به دلیل رعایت مسائل ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی زمین‌لرزه بخش هجدک در سال ۹۶ تلفات بسیار ناچیزی را داشت.

رشیدی با تأکید بر اینکه فرونشست زمین ارتباط مستقیم با ظرفیت‌های اقتصادی منطقه دارد، تاکید کرد: عمده دشت‌های درگیر با پدیده فرونشست، میزبان باغ­ها و مزارع وسیع کشاورزی هستند که بخش زیادی از فعالیت­های اقتصادی استان به رونق و حیات این مزارع و باغ ها بستگی دارد و این عامل سبب شده که کمتر به پیشگیری و کنترل فرونشست توجه شود.

به گفته وی، برای مثال در روزهای اخیر به دلیل اینکه پیش­بینی می­شود سال آینده باغ‌های پسته منطقه رفسنجان دارای محصول قابل توجه و کم نظیری باشد، تقریبا همه کشاورزان و حتی مسئولان این منطقه خواهان جلوگیری از خاموشی دوره­ای چاه­های آب منطقه شده­اند و این موضوع به معنی اضافه برداشت قابل توجه از منایع آب زیرزمینی از یکی از بحرانی­ترین دشت‌های کشور است.

بهره‌برداری از منابع آب زیر زمینی به ضرر اقتصاد منطقه است

این مقام مسئول ادامه داد: بهره‌برداری از منابع آب زیر زمینی با محدودیت‌های جدی مواجه شده که این امر قطع به یقین به ضرر و زیان اقتصاد منطقه است و شاید بنا به مصلحت­های اجتماعی و سیاسی به آن شکلی که شایسته بوده است به این پدیده مخاطره­‌آمیز پرداخته نشده است.

وی با تأکید بر اینکه مسئولان باید در زمینه مدیریت منابع آب دقت و وسواس بیشتری داشته باشند، عموم مردم نیز باید همکاری لازم با مدیران ذیربط بخش آب داشته باشند.

رشیدی با بیان این‌که قانون جدید مدیریت بحران کشور در شهریور ماه سال جاری ابلاغ شده، افزود: در این قانون وظایف دستگاه­‌های مرتبط با مدیریت بحران نیز مشخص شده که بر این اساس در مطالعه مخاطرات زمین­شناختی متأسفانه نقش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور علیرغم قدمت و تجربه بیش از شصت ساله در این زمینه بسیار کمرنگ شده است.

لزوم تجدید نظر به تأمین مالی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در سال آتی

این مقام مسئول با اشاره به شش دهه فعالیت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور افزود: بیم آن می‌رود که در سال‌های آینده به دلیل محدودیت‌هایی که از ناحیه این قانون برای این سازمان به وجود می‎آید امکان ایفای نقش و رسالتی که بر عهده دارد به خوبی فراهم شود؛ بنابراین لازم است که تجدید نظری در این باره صورت گیرد و دست‌اندرکاران توجه بیشتری به بخش‌های تأمین مالی این سازمان به منظور مطالعات زمین‌شناختی داشته باشند.

مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی استان کرمان ضمن بیان اینکه پدیده فرو نشست زمین در دهه‌های گذشته مشکلات بزرگی را برای بسیاری از کشورهای جهان به وجود آورده، تصریح کرد: پس از انقلاب صنعتی با افزایش جمعیت و در نتیجه افزایش میزان مصرف، احتیاج به منابع جدید به ویژه موجب توسعه کشاورزی شد.

رشیدی ادامه داد: به دلیل کمبود منابع آب سطحی در بسیاری از بخش‌های کره زمین، توجه به استحصال منابع آب زیرزمینی به عنوان یک اولویت و اصل مهم مورد توجه قرار گرفت و در این راستا با هجومی که در جهت برداشت منابع آب زیر زمین انجام می‌شود تعادل هیدرولوژیکی سفره‌های آب زیرزمینی بهم می‌خورد.

میزان برداشت از منابع آب زیر زمینی موجب ایجاد فرو نشست می‌شود

وی افزود: فرونشست به این معناست که میزان برداشت از منابع آب زیر زمینی به مراتب بیشتر از میزان تغذیه‌ای که توسط بارندگی‌ها و آب‌های سطحی انجام می‌شده، بوده است؛ بنابراین این عدم تعادل منجر به ایجاد فرونشست می‌شود.

این مقام مسئول تاکید کرد: این نمونه فرونشست به صورت منطقه‌ای و در دشت‌های وسیع صورت می‌گیرد که مقدار آن علاوه بر میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی بستگی به جنس آبرفت‌های منطقه هم دارد.

رشیدی خاطرنشان کرد: در آبرفت‌های درشت دانه نشست زمین سریع و همراه با برداشت و خروج آب از زمین فرونشست رخ می‌دهد و در آبرفت­های ریزدانه به دلیل کندی خروج آب از حفرات این رسوبات پدیده فرونشست تابع زمانی چند ساله است.

مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی استان کرمان با بیان اینکه فرو نشست‌های منطقه­‌ای محدوده‌های وسیعی را درگیر می‌کند، افزود: در برخی مناطق بروز و نمود فرونشست با ایجاد شکستگی، درز و شکاف‌هایی است که در سطح زمین ایجاد می‌شود و به تدریج شکاف‌ها به صورت شبکه‌های چند ضلعی گسترش پیدا می‌کنند.

کمتر منطقه‌ای در کرمان وجود دارد که با پدیده فرو نشست مواجه نشده است

رشیدی با اشاره به اینکه گاهی شکاف‌های ایجاد شده فرسایش پیدا می‌کنند و عریض و طویل می‌شوند، ابراز کرد: اولین آثار فرونشست حدود ۵۰ سال قبل در دشت‌های شمال استان کرمان و به ویژه رفسنجان رویت شده و واقعیت این است که در حال حاضر کمتر منطقه‌ای در استان وجود دارد که با این پدیده رو‌به‌رو نشده باشد.

وی با بیان این‌که با توجه به میزان برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی و ضخامت آبرفت هر منطقه میزان فرونشست متفاوت است، تصریح کرد: در برخی مناطق مانند دشت رفسنجان و زرند میزان فرونشست حتی تا ۳۵ سانتی‌متر گزارش شده است.

این مقام مسئول عنوان کرد: بر اساس آخرین مطالعات و پردازش‌های انجام شده در سال ۹۶ و ۹۷، بیشترین فرونشست زمین در منطقه ارزوئیه، پس از آن در عنبرآباد و فهرج به ثبت رسیده است.

مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی استان کرمان با بیان این‌که منطقه وسیعی از پیرامون شهر کرمان به ویژه در جنوب (به سمت جوبار) و غرب در حال فرو نشست است، خاطرنشان کرد: بیشترین فرو نشست در این مناطق مشاهده شده به گونه‌ای که شبکه گسترده‌­ای از درزه و شکاف‌های ناشی از فرونشست در اطراف و حتی داخل محوطه فرودگاه کرمان به وجود آمده است.

تداوم فرونشست و بروز مخاطرات برای مناطق مسکونی، زمین‌های کشاورزی و بخش‌های صنعتی

مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی استان کرمان با تأکید بر تداوم فرو نشست دشت­‌های رفسنجان، سیرجان و زرند ادامه داد، گفت: هر چند میزان فرونشست‌ها در این دشت­ها نسبت به قبل کمتر شده اما می‌تواند مخاطرات زیادی برای مناطق مسکونی، زمین کشاورزی و بخش‌های صنعتی داشته باشد.

رشیدی با اشاره به وقوع زلزله در سال ۹۶ در منطقه هجدک عنوان کرد: از زمین‌لرزه اول تا به امروز بیش از هزار رویداد زمین‌لرزه بالای ۳ ریشتر ثبت شده و کماکان این منطقه کاملا زلزله‌خیز و فعال است و رویدادهای لرزه‌ای متعددی در این منطقه رخ می‌دهد.

وی افزود: از نظر لرزه‌ساختی هجدک منطقه رویداد زمین‌لرزه‌ها در جنوب سیستم گسلی لکرکوه و راور و در غرب قطعه جنوبی سیتم گسلی نایبند قرار دارند و بخش عمده موقعیت سطحی زمین لرزه های رویداده در دشت میان کوهی واقع در شمال روستای گسک و شرق روستای گورک قرار دارد.

رشیدی تصریح کرد: گسیختگی‌های سطحی ناشی از زمین‌لرزه‌های سال ۹۶ نیز در این دشت به وقوع پیوسته است که این محدوده نزدیک به گسل کوه سور و گدار لکر کوه است.

طول گسیختگی زمین‌لرزه سال ۹۶ هجدک تا ده کیلومتر مشاهده شده است

این مقام مسئول ادامه داد: بر روی آثار سطحی و گسیختگی‌های زلزله هجدک مطالعات و بررسی‌های متعددی انجام شده که بیشتر ادامه پایانه جنوبی گسل لکرکوه را نشان می دهد؛ همچنین مطالعات و پژوهش‌های زمین‌لرزه‌ای که طی دو سال گذشته در منطقه انجام شده همه موید آن است که این منطقه تاریخچه لرزه‌خیزی بسیار گسترده‌ای دارد.

مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی استان کرمان خاط نشان کرد: طول گسیختگی ناشی از زمین‌لرزه‌های سال ۹۶ حدود ده کیلومتر مشاهده شده و در بخش‌هایی از طول این گسیختگی، میزان جابه‌جایی عمودی زمین در حدود ۲٫۵ الی ۳ متر اندازه‌گیری شده است.