به عنوان رییس اتحادیه حفاران غیرنفتی درباره اولویتها و برنامههای کاری اتحادیه در سال آینده بگویید.
ما بر اساس مجمعی که هر سال تشکیل میشود اهداف، خط مشیها و برنامههای خود را مورد بررسی و تصویب قرار میدهیم و آن تبدیل به برنامه کاری ما در سال آتی خواهد شد؛ در سال آینده محورهایی را در نظر داریم یک سری مسایل که مستقیم به کار داخلی اتحادیه مربوط میشود و در رابطه با این مساله است که تعدادی از اعضای اتحادیه وارد کننده ماشین هستند که آنها چگونه به این کار میپردازند یا مشکلاتی را در رابطه با واردات لوازم و قطعات مصرفی دارند؛ در کنار آن برخی سازنده لوازم و تجهیزات در داخل هستند و همچنین بخش سوم اعضا که همان پیمانکاران حفاری هستند بنابراین در مجموع، فعالیتهایی که در بخشهای مختلف اتحادیه نیاز است به آنها پرداخته شود تبدیل به برنامه کاری ما میشود؛ اتحادیه تلاش میکند مسایل و مشکلات هر بخش را تسهیل کند به عنوان مثال باید امکان واردات تجهیزات وجود داشته باشد در مورد پیمانکاری قیمتهایی که به تبع نوسانات ارزی از ابتدای سال افزایش پیدا کرده باید در قراردادها اصلاح شود در مورد تولید تجهیزات حفاری در داخل ایران ما قطعا سعی داریم هر طور هست آن قسمت از تجهیزات را که میشود در داخل ایران تولید کرد افزایش بدهیم و البته موکول به این است که بازار فروش این تجهیزات وجود داشته باشد؛ برای اینکه سطح بهرهوری را بالا ببریم برنامههای آموزشی که هر ساله داشتهایم برای سال آینده هم در نظر داریم و آموزشهای مفیدی را در این بخش مدنظر داریم تا اعضای اتحادیه بتوانند به راندمان بالاتری دست یابند، بهرهوری دستگاهها بالاتر برود که خسارتی به دستگاه وارد نشود، برای عملیات هم دقت نظر بیشتری ایجاد شود. این آموزشها در گروههای مختلف و در سطوح مختلف قرار است که برگزار شود و همزمان با اینکه ما بتوانیم بازار این کار را در آینده بررسی و تقویت کرده و آن را گسترش بدهیم نیاز است که برخی کارهایی را که به صورت مستقیم با اتحادیه در ارتباط نیست اما فعالیتهای آنها بر عملکرد ما تاثیرگذار است دنبال کنیم، به عنوان مثال آنچه که در وزارتخانه، ایمیدرو و تشکلهایی مثل خانه معدن در حال وقوع است را زیر نظر داشته باشیم تا بتوانیم به امر اکتشاف و ورای آن به بحث حفاری بپردازیم و موانع را تا حد ممکن از این مسیر برداریم، اکتشاف در ایران جای کار بسیار زیادی دارد ما همچنان اکتشاف کاملی از یک معدن در ایران نداشتهایم و برای اینکه بتوانیم به اکتشافات کشور و شناخت ذخایر کمک کنیم به عنوان اتحادیه حفاران غیرنفتی نیاز بوده تا قسمت حفاری را تقویت کنیم و تاکنون هم در حد توان به این امر پرداختهایم. و البته توسعه این بخش تابعی میشود برای آنکه برنامههای اکتشافی کشور افزایش پیدا کند البته ما برنامه انجام خدمات در خارج از کشور را هم در دستور کار داریم و در حال حاضر در شرایط رایزنی هستیم تا اکتشافات کشور که هزینه چندان بالایی هم ندارد و آغاز معدن است را در حد ممکن گسترش دهیم. به این مفهوم که وقتی اکتشاف انجام شد شناسایی ذخیره امکان پذیر میشود و در صورت شناسایی ذخیره است که معدن تجهیز و صنایع معدنی ایجاد میشود در این زنجیره در نتیجه عمده مسوولیت و اساس آن با اکتشاف انجام میگیرد نیاز بر این است که اکتشافات در کشور تسریع شده و افزایش پیدا کند و این چیزی است که ما در داخل ایران به آن نیاز داریم چرا که لازم است ما به استاندارد دیگر کشورهای معدنی در دنیا نزدیک شویم و از روی میزان حفاری به صراحت میتوان گفت که همچنان باید کار خیلی بیشتری در این بخش انجام شود و نیاز است که ما در اتحادیه حفاران غیرنفتی خودمان را برای آن برنامه وسیعتر اکتشافی آماده کنیم که در زنجیره معدن کشور در خط نخست قرار گرفته است.
میزان حفاریها در شرایط فعلی در کشور چگونه است؟
به هر حال میزان حفاریها مثل تمام بخشهای دیگر اقتصاد تابع شرایط بازار بوده است، از ابتدای آغاز کار معدنی در ایران ما تنها موفق به حفاری نزدیک به 5 میلیون متر شدهایم در حالی که ارقامی که ما در حال حاضر نیاز داریم به آن دست یابیم فاصله بسیار زیادی دارد با آنچه که تاکنون انجام دادهایم، به خصوص که ایران به عنوان یک کشور معدنی شناخته میشود و پتانسیل بسیار فراتر از آنچه که تاکنون انجام شده در کشور ما به عنوان یک کشور معدنی وجود دارد. در حقیقت ما اتحادیه را شکل دادهایم که در درجه اول در داخل کشور خود را برای حفاری وسیعتر و حفاری در عمق آماده کنیم و در مرحله بعدی مساله صدور خدمات به کشورهای منطقه و مشارکت با پیمانکارهای خارجی را با راهاندازی اتحادیه مدنظر داشتهایم. با توجه به اینکه ما در یک کشور معدنی زندگی میکنیم و پتانسیل اصلی ما معدن است و تاکنون هم بحث ذخایری که مطرح شده بیانگر اعداد دقیقی نیست، چرا که هنوز شناخت کافی نداریم و این بحثها در حد مقدماتی انجام میشود اما با عملیاتی که اتحادیه در نظر دارد ما میتوانیم به ذخایر واقعی دست پیدا کنیم، ما هنوز در عمق ذخایری پیدا نکردهایم و زمانی که ما ذخایر بیشتر و قطعی را بتوانیم معرفی کنیم اعتبار کشور در میان کشورهای معدنی بالاتر میرود و دوم اینکه برنامههایی که بر اساس این اکتشاف انجام میگیرد را میتوانیم توسعه دهیم، به عنوان مثال ما به دنبال توسعه تولید فولاد هستیم اما نیاز است که پیش از آن بتوانیم به ذخایر قطعی سنگ آهن دست پیدا کنیم، باید اکتشاف جدید و استخراج داشته باشیم، در حقیقت تمام این موارد نشان دهنده این حقیقت است که سنگ بنای تمام این فعالیتها حفاری است.
آیا این تغییر رویکرد میتواند تاثیری بر اقتصاد کل کشور بر جای بگذارد؟
قطعا همینطور است، در شرایطی که ما برای خروجی بخش معدن میلیاردها دلار سرمایهگذاری میکنیم، نیاز است تاکید کنم که اساس کار یعنی حفاری هزینه چندان زیادی نمیبرد؛ نتیجه این تغییر نگرش و به تبع آن تغییر رویکرد به توسعه بخش معدن کشور میانجامد که منجر به توسعه پایدار اقتصادی در سایه وابستگی کمتر به نفت و نیز فراتر از آن اقتصاد مقاومتی و عدم وابستگی به پتانسیلهای خارجی میشود و تمام این موارد با سرمایهگذاری بر روی اکتشاف و حفاری بخش معدن امکان پذیر خواهد بود. صنایع معدنی پایدار و کشف ذخایر جدید چه از نظر حجمی و ظرفیتی و چه از نظر نوع ماده معدنی که اکتشاف میشود منجر به تنوع سبد محصولات معدنی ایران میشود و ما در حقیقت در چنین شرایطی میتوانیم ده برابر ارزش افزوده بیشتری نسبت به شرایط کنونی ایجاد کنیم و هر اندازه که شناسایی مواد معدنی افزایش پیدا کند منجر به افزایش مشابه میزان ارزش افزوده خواهد بود که تاثیر مستقیم بر روی تولید ناخالص داخلی GDP ایران که بیانگر میزان رشد اقتصادی است خواهد داشت.
از ابتدای شروع به کار در اتحادیه چه چالشهایی فراروی شما و همکارانتان قرار داشته است؟
بزرگترین چالش ما کمبود پروژههای اکتشافی بوده است، به این مفهوم که سطح انتظار ما بسیار بیشتر از آن چیزی بوده که عملا دریافت کردهایم. اگر شرایط کنونی ارزی و تحریمها را کنار بگذاریم و واقع بینانه نگاه کنیم ما به میزان کافی تجهیزات داریم که شامل تجهیزات وارداتی و تجهیزات داخلی میشود در کنار آن همکاران ما دانش فنی استفاده از این تجهیزات را دارند چرا که آموزشهای کافی را در این زمینه دیدهاند و خیلی سریع میتوانیم به مجرد اینکه پروژههای اکتشافی افزایش پیدا کنند توان اکتشافی اتحادیه را بالا ببریم.
نظر شما در مورد انجام پروژهها بدون در نظر گرفتن قیمت مصوب چیست؟
قطعا چنین موضوعی یکی از چالشهای ما بوده، چرا که قیمتها نیاز است که عادلانه و واقعی باشد در این صورت است که میتوان امیدوار بود کار پایدار باشد، فقدان هر کدام از این موارد منجر به این میشود که کار پایداری خود را از دست بدهد؛ و در نهایت انجام کار زیر قیمت مصوب منجر به ورشکستگی میشود. همان اندازه که ارزان فروشی منجر به ورشکستگی میشود گران فروشی در کار هم میتواند مشکلات مشابه ایجاد کند، چرا که به هر صورت رقابت در کار وجود دارد، ضمن اینکه ارزان فروشی میتواند منجر به کاهش دقت و کیفیت کار شود زمانی که اتحادیه قیمتی را در نظر میگیرد هم شرایط کارفرما و هم پیمانکار را مورد بررسی قرار میدهد که همزمان با پیشبرد صحیح کار از سوی پیمانکار، کارفرما هم بتواند نیازهای پیمانکار را در مسایل مالی برآورده کند در حقیقت چنین رویکردی یک برد دو سویه را در بردارد. زمانی که حجم کار بالاتر میرود قیمتها کمتر میشود، در واقع این رابطه معکوس است یعنی همانطور که افزایش حجم کار قیمت آن را پایین میآورد در نقطه مقابل کمبود پروژه و کاهش حجم میتواند منجر به بالا رفتن قیمت کار شود. به تبع این هم افزاییها ما میتوانیم در اتحادیه آموزشهای مهارتی را بالاتر ببریم، نگهداری و کار با دستگاه به روشهای اصولیتر انجام میگیرد، در نتیجه آن عمر دستگاه بالاتر میرود و در نهایت قیمت باز هم با کاهش روبرو میشود؛ در واقع بهرهوری دو طرفه در این حالت افزایش پیدا میکند. گمان میکنم در مواردی این ارزان فروشیها از سوی شرکتهایی انجام میشود که عضو اتحادیه نیستند، اگرچه بدون شک اعضای اتحادیه هم در مواردی این موضوع را نادیده گرفتهاند. هدف نهایی کار ما انجام یک اکتشاف دقیقتر و اصولیتر است که نتیجه آن ارزش بالاتری به کار کارفرما هم میدهد. اگر ایرادی در اکتشاف و حفاری وجود داشته باشد در شناسایی ذخایر مشکل ایجاد میشود که این خود یک خسارت است دقیق نبودن مطالعات هم خسارت دیگری است که در این راستا قرار میگیرد و در پکیج ارایه شده نقص ایجاد میکند.
یکی از مسایلی که تاکنون مطرح شده این است که قراردادهای بسته شده میان پیمانکار و کارفرما کاملا به صورت یکطرفه و به نفع کارفرماست، نظر شما در این باره چیست؟
به دلیل اینکه بیشتر کارفرماها دولتی بودهاند آنها تابع ضوابط سازمان برنامه بودجه و دولت عمل کردهاند، و چون در گذشته کار حفاری در کشور خیلی بزرگ نبوده، این نوع قراردادها را یک عده از پیمانکارها پذیرفتهاند اگرچه قطعا پذیرش چنین قراردادهایی صحیح نیست؛ چرا که قراردادها باید به صورت عادلانه بسته شود؛ در همین راستا اتحادیه با یک مشاوره حقوقی مشورتی انجام داد و بررسیهایی بر روی قراردادها صورت گرفت اما همچنان نتیجهای را که میخواستهایم به دست نیامده، اگرچه اتحادیه در مواردی دخالتهایی در قراردادها داشته اما برنامه این است که وقتی کار کمی به رونق رسید قراردادها را طوری تنظیم کنیم که اگر کارفرما هم تخطی کرد ولو اینکه دولتی باشد موظف به جبران خسارت شود. مواردی از قبیل پرداخت به موقع حق و حقوق و نیز اصلاح قیمتها در صورت تاخیر در شروع کار از سوی کارفرما مواردی است که در نظر داریم در قراردادهای آتی آنها را به نحوی اصلاح کنیم. همانگونه که اگر حفار اشتباهی داشته باشد ما خسارت آن را در قرارداد ذکر خواهیم کرد به موارد خسارت و اشتباه از سوی کارفرما هم توجه ویژه خواهیم داشت. هدف نهایی ما این است که در یک قرارداد منطقی و معقول نفع دو طرف قرارداد، مورد پیش بینی قرار بگیرد و از حالت یکطرفه بودن خارج شود.
دولت و مجلس چه کمکی میتوانند به اتحادیه برای برون رفت از مشکلات فعلی کنند؟
باید کمک به بخش معدن مدنظر دولت و مجلس قرار بگیرد. مجلس باید در مورد تصویب قوانین و مقررات، بخش معدن را که پتانسیل اقتصادی بسیار قابل توجهی دارد از دید حمایتی مدنظر قرار دهد یعنی توسعه این بخش، در نتیجه آن افزایش تولید ناخالص داخلی را در نظر داشته باشند. چرا که ایران از لحاظ میزان و تنوع ذخایر معدنی با وجود اینکه شناسایی قطعی هم وجود ندارد جایگاه ویژهای در جهان دارد بنابراین میبایست این بخش را که در اقتصاد و به خصوص اقتصاد مقاومتی تعیین کننده است و در حقیقت تامین کننده بسیاری از صنایع ما مثل فولاد و مس و دیگر صنایع فلزی به شمار میرود با نگاه ویژه مورد پشتیبانی قرار داد چرا که به نفع اقتصاد کل کشور است. نکته بسیار مهم و قابل تذکر اینکه ما در بخش معدن و صنایع معدنی درست است که اشتغال مستقیم ایجاد میکنیم اما نکته مهمتر اینکه بیش از آنکه این بخش اشتغال مستقیم ایجاد کند اشتغال غیرمستقیم به وجود میآورد که رقم آن حداقل ده تا بیست برابر اشتغال مستقیم است. همچنین اکتشاف و در نتیجه آن توجه به بخش معدن میتواند پتانسیل صادراتی را بالا ببرد و البته منظور من، صادرات محصولات خام نیست بلکه محصولاتی موردنظر است که بر پایه صنایع ایجاد شده است. جان کلام اینکه توجه دولت و مجلس به بخش معدن میتواند هم در بخش اشتغال هم تولید داخلی و هم صادرات جهش قابل توجهی ایجاد کند. در کنار این موارد پیشرفت در تکنولوژی هم از مزایای این بخش خواهد بود.
آیا دولت و مجلس تاکنون قانون یا مصوبهای داشتهاند که مانع کار این بخش باشد؟
مانع به صورت مستقیم نبودهاند اما گاهی برخی از قوانین و مقررات وقتی وارد بطن ماجرا میشویم به نوعی مانع کار ما بودهاند، به عنوان مثال میتوان به مساله حقوق دولتی، مالیات و همچنین مالیات بر ارزش افزوده اشاره کرد که تبدیل به پکیجی از مساله و مشکل برای ما در این بخش بودهاند، به جای اینکه قرار باشد مالیات و حقوق دولتی از پیمانکار بگیریم بهتر آن است که بیاییم از تولید نهایی آنها و سود حاصل از این تولید بهره ببریم. در واقع این محصولات سود و درآمد به خودی خود ایجاد میکنند، این بخش قابلیت رشد بسیار سریع دارد و باید به آن نگاه بلند مدت و حمایتی داشت، چرا که به سرعت میتواند درآمد ملی را افزایش بدهد و نرخ اشتغال زایی را هم به شدت بالا ببرد و باید این منافع را هم در نظر گرفت. وضع پیاپی آیین نامه و بخشنامه و تغییر مقررات موجب بی ثباتی در کار میشود و بهتر آن است که ما در هر زمینهای قادر به ایجاد ثبات و مانع بی ثباتی شویم. نگاهی به دو کشور معدنی و پیشرفته استرالیا و کانادا خود بیانگر این است که پرداختن و حمایت از بخش معدن در کنار مزایای داخلی که ایجاد میکند موقعیت بینالمللی کشور را هم تا اندازه زیادی افزایش میدهد و چه بهتر که ما هم در داخل ایران بتوانیم این پتانسیل بالقوه را به فعل تبدیل کنیم.