نظر شما درباره طرح برخی مباحث در رابطه با خروج محصولات فلزی و معدنی از بورس کالا و معامله در خارج از بورس چیست؟
نکته بسیار مهمی که در مورد بورس کالا برای تولیدکننده و مصرفکننده وجود دارد شفافیت، جلوگیری از فساد و نهایتا منفعت بلندمدت برای آنهاست و در کنار آن میتوان به این نکته اشاره کرد که اقتصاد کشور نیز در سلامت بیشتری خواهد بود. در کشورهایی که عرضه و تقاضا به معنای واقعی وجود دارد، تولیدکننده میتواند در بازار عرضه و تقاضا محصول خود را به فروش برساند و مصرفکننده، صادرکننده و حتی کسی که به صورت واسطهای خرید میکند، میتواند کالای خود را در بورس کالا تامین کند، به دلیل وجود یک سری محدودیتها همچون تحریم، جابه جایی پول و ... در بورس، سیستم بانکی و بیمهای هم در این راستا به صورت رقابتی و قدرتمند عمل میکند.
کشور ما به لحاظ داشتن مشکلات این چنینی که پیشبینی خاصی برای حل این معضل هم وجود ندارد، بیشتر نیاز به بازبینی در تصمیمهای گرفته شده از سوی مسوولان دارد. به خاطر دارم که در دولت یازدهم و حتی یک دوره قبلتر از آن هم بحث خروج از بورس کالا مطرح بود که برخی از کالاها به خصوص اقلام پتروشیمی از بورس خارج شوند که البته در آن زمان هم تصمیم درستی نبود و خوشبختانه اتفاق هم نیفتاد. به نظر من وزارت صنعت، معدن و تجارت با تصمیمات غیرکارشناسی و نیز بخشنامههای پی در پی در طول 9 ماهه اخیرکه به صادرات و تولید ضربه زده است و موجب شد تا سیاستهای حمایت از نرخ ارز و محدودیتهای جدی که در رابطه با تولید و صادرات برقرار شد به این بخش لطمه و آسیب جدی وارد کند. بورس کالا با توجه به شرایطی که کشور در آن قرار دارد باید مورد حمایت قرارگیرد تا از فساد در معاملات جلوگیری به عمل آمده و شفافیت در معاملات افزایش پیدا کند. بدیهی است به دلیل تحریمهای موجود و جابهجاییهای نرخ ارز بایستی تصمیمات در جهت حمایت از تولید گرفته شود و به طور ویژه در بحث صادرات، تصمیمات شجاعانه و درستی گرفته شود. به نظر میرسد با مشورت انجمنها و تشکلهای بخش خصوصی و تولیدکنندهها و صادرکنندهها باید این تصمیمات گرفته شود که متاسفانه ظرف 9 ماهه گذشته بدون در نظر گرفته شدن منافع و یا نظرات کارشناسی بخش خصوصی تصمیمات گرفته شده است.
با توجه به اینکه در شرایط فعلی ما در دوران رکود اقتصادی قرار داریم، آیا برای حل مشکل فروش واحدهای صنعتی و معدنی این راهکار را مفید میدانید؟
باید ابعاد قضیه به طور کلی و بلند مدت بررسی شود. امروز بانکها و شرکتهای بزرگ مانند فولاد مبارکه محصولات، در دریافت مواد مورد نیازتولید و انجام صادرات به دلیل تحریمهای جدی که از سوی آمریکاو اروپا علیه ایران به اجرا درآمده با چالشهای جدی روبهرو شدهاند. در مورد بقیه اقلام مانند فولاد، مس، آلومنیوم و آهن که در لیست تحریمیها قرار گرفتهاند، نیاز است که زمان کافی اختصاص یابد و تصمیمهای منطقی گرفته شود. منظور از تصمیمات منطقی در اینجا تصمیمات بلند مدتی است که باید به آنها عمل شود. امیدوارم بر اساس صحبتهای وزیر صنعت، معدن و تجارت که بارها به موضوع هر نوع تصمیم گیری تنها با مشورت با بخش خصوصی اشاره داشتهاند، به شکل واقعی عمل شود و این حرف در حد شعار نباشد.
دکتر کرباسیان: حمایت از بورس کالا، باعث حذف فساد و شفافیت در اقتصاد میشود
ایجاد ساختار بورس کالا از همان ابتدای کار با هدف حذف دلالی و دستهای واسطه در معاملات محصولات تولیدی داخل کشور بود، ورود مرحله به مرحله انواع محصولات تولیدی اعم از صنعتی، معدنی، کشاورزی، پتروشیمی و ... همه خبر از ایجاد فضایی سالم برای انجام معامله و ارائه کالا با قیمتی قابل قبولتر به مشتریان میداد، ورود محصولات معدنی و پس از آن زنجیره فولاد به این عرصه رقابت در بازار فولاد را به سمتی مثبت پیش برد و باعث شد بخش اعظم سود که پیش از این به جیب عده معدودی سرازیر میشد، در درون صنعت فولاد حفظ شود. در این مسیر نمیتوان نقش بورس کالا را در حذف رانتهای کلان و ایجاد شفافیت در بازار فولاد نادیده گرفت. در یک مقایسه کوتاه تنها نگاهی به پیشینه بازار فولاد پیش از ورود به بورس کالا میتواند خود پاسخگوی نقش این حضور در ایجاد شرایطی مناسب برای زنجیره فولاد باشد، وجود رانتهای بیشمار در روند معاملات یکی از معایب این بازار بود که از بین رفت. کشف قیمت در بورس کالا از طریق حراج حضوری و به صورت شفاف باعث حذف رانت و فسادزدایی از بازار معاملات شد. در شرایط فعلی برخی بر این باورند که شفافیت موجود در بورس کالا در سطحی قابل قبول است و ساختار توسعهای بورس کالا به سمت حفظ منافع تولیدکنندگان صنایع بالادستی و پایین دستی است. اگرچه در نقطه مقابل منتقدانی قرار گرفتهاند که به ناکارآمدی بورس کالا در دستیابی به آنچه که در ابتدای امر ورود معدنیها به بورس هدف گذاری کرده بود اشاره میکنند. بر اساس این دیدگاه (که پیشتر هم در محافل رسمی مورد اشاره قرار گرفته بود) در بازار معاملات برخی محصولات معدنی و فولاد به واسطه دولتی بودن شرکتهای بزرگ در این بخش، قیمتها همچنان دستوری و با نظر عدهای خاص تعیین میشود؛ منتقدان این امر کشف قیمتها را در بورس کالا واقعی نمیدانند و معتقدند اگرچه هدف بورس کالا کشف واقعی قیمتها بوده است اما نفوذ برخی شرکتها حتی در هیات مدیره بورس کالا سبب شده تا این سازوکار در معاملات معدنی و زنجیره فولاد آن چنان که باید و شاید رویکرد موفقی نداشته باشد.
برای بررسی مزیتهای معامله در بورس کالا و معایب خروج محصولات فولادی از بورس کالا ماهنامه جهان معدن با دکتر مهدی کرباسیان رییس پیشین سازمان توسعه و نوسازی معادن وصنایع معدنی ایران (ایمیدرو) به گفتوگو نشسته است که شرح این گفتوگو را در ادامه میخوانیم: