10 فروردين 1403
RSSFacebookTwitterLinkedinDiggYahooDelicious
دوشنبه, 04 دی 1396 ساعت 12:52

طلا ؛ زرد استراتژیک

zamiaمواد معدنی و منابع طبیعی از مهم ترین زیرساخت های اقتصادی و صنعتی هر کشور به شمار می رود. در میان ذخایر معدنی، طلا به خاطر زیبایی، کمیابی و پایداری در تمام طول تاریخ مورد توجه بشر بوده است. نقش طلا در زندگی انسان، در ابتدا به عنوان وسیله ای تزئینی و زینتی بوده و امروزه به عنوان یکی از محورهای اصلی مبادلات محسوب می شود. همچنین، طلا به عنوان پشتوانه رسمی و غیررسمی برای پول در کشورهای مختلف جهان به شمار می رود. طلا چنان ارزشی دارد که بسیاری از کشورها به جای پول حاصل از صادرات شان طلا را به ذخایر بانک مرکزی خود می افزایند.

اگرچه صنعت طلا در ایران قدمتی چند هزار ساله داشته و وضعیت معادن طلای کشور قابل توجه است، اما این صنعت، آنچنان که باید به جایگاه اصلی خود نرسیده و سهم ایران از تولید و صادرات جهانی این کالا بسیار ناچیز است. بنابراین، بررسی مناطق معدنی طلادار و انجام مطالعات جهت اقدامات اکتشافی ضروری به نظر می رسد. در این تحقیق کانسار طلای چاه باغ یکی از 9 آنومالی منطقه معدنی موته مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج آن در ادامه آمده است.

معادن طلای موته در شمال شرق چهارگوش گلپایگان در فاصله حدودا 6 کیلومتری شمال تا شمال غرب روستای موته قرار دارد. کانسار طلای چاه باغ غربی ترین آنومالی معادن طلای موته بوده و در بخش مرکزی پهنه سنندج – سیرجان واقع شده که بخشی از کمربند کوهزایی زاگرس می باشد. این کانسار در 270 کیلومتری جنوب- جنوب باختری تهران و 60 کیلومتری جنوب باختری دلیجان، در استان اصفهان واقع شده است. این کانسار در موقعیت جغرافیایی463525 X: و Y: 3723950 قرار گرفته است. در این منطقه مطالعات دورسنجی، پتروگرافی و ژئوشیمی جهت پی جویی و اکتشاف مقدماتی کانی طلا انجام شده است که نتایج این اقدامات در ادامه آمده است.

موقعیت کانسار چاه باغ در google earth

موقعیت کانسار چاه باغ در زون سنندج – سیرجان

(منبع: سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور)

زمین شناسی منطقه چاه باغ:

مجموعه های دگرگونی منطقه معدنی موته بر اساس لیتولوژی و رخساره دگرگونی، به سه کمپلکس گنیسی (در زیر)، شیست سبز (میانی) و اسلیتی قابل تقسیم بندی است (رشیدنژاد عمران، 1381). کمپلکس شیست سبز که واحد دربردارنده کلیه فعالیت های معدنی در منطقه موته است، در محدوده کانسار چاه باغ، مجموعه ای از سنگ های ولکانیکی اسیدی و آتشفشانی- رسوبی دگرگون شده و دگرریخته ای است که توده های نفوذی بازیک به صورت دایک و سیل در آن ها نفوذ کرده اند.

مطالعات دورسنجی:

مطالعات دورسنجي در محدوده مورد مطالعه در راستاي شناسايي آلتراسیون هاي طلا و شناسایی خطواره ها و معرفی مناطق آنومال، با بهره گيري از توانايي داده های سنجنده ASTER انجام پذیرفت. در بررسيو شناخت مناطق دگرسانی با استفاده از الگوریتم های مختلف، دگرسانی های آرژیليک (کائولینیت، ایلیت، پیروفیلیت)، پروپیليتيک (کلریت و اپیدوت)، آلونیتی، اکسيد و هیدروکسیدآهن (هماتیت و گوتیت) و سريسیتي شناسایی شد.

نقشه نهایی حاصل از پردازش داده هاي استر برای دگرسانی ها

با توجه به تاثیر عوامل ساختاری در تشکیل آلتراسیون ها، شناسایی روند کلی گسل های منطقه تاثیر به سزایی در شناسایی مناطق دارای آلتراسیون دارد. در این تحقیق بعد از گذراندن تصاویر ماهواره ای از فیلترهای بالا گذر، رز دیاگرام کلی منطقه رسم شد که انطباق خوبی را با روند آلتراسیون های منطقه نشان داد. اکثر گسل های موجود در منطقه دارای روند شمال شرقی – جنوب غربی بود و در درجه بعدی، گسل هایی با روند تقریبا غربی– شرقی در منطقه حائز اهمیت بودند.

روند عمومی گسل های محدوده

محدوده های امیدبخش واحتمالی:

نتیجه کلیه پردازش ها و تفسیرهای تصاویر ماهواره ای که حاصل مقایسه بین داده های ماهواره ای با داده های زمین شناسی مختلف است، در قالب محدوده های امیدبخش و احتمالی جهت شناسایی اندیس های طلا در محدوده مورد مطالعه معرفی شد. این نقاط به عنوان نقاط امیدبخش جهت شناسایی این اندیس ها معرفی شد که باید مورد چک صحرایی قرار گیرند تا نتایج دورسنجی تایید شود. در محدوده مورد مطالعه حداکثر مقدار پراکندگی آلتراسیون ها به ترتیب اولویت در شمال تا شمال شرقی منطقه، جنوب و تا حدی مرکز محدوده به دست آمد و بر اساس نتایج آلتراسیون ها، هفت محدوده امید بخش معرفی گردید.

معرفی محدوده های امید بخش حاصل از مطالعات دورسنجی

مطالعات پتروگرافی:

مطالعه میکروسکوپی مقاطع نازک و میکروسکوپ الکترونی به منظور شناخت انواع کانی ها، نوع بافت آن ها، نوع باطله و نام سنگ ها در کانسار چاه باغ صورت گرفت. به همین منظور تعداد 22 نمونه به روش خرده سنگی مطابق با شبکه نمونه برداری تعیین شده، برداشت شد و مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعات نشان داد که اکثر نمونه ها گرانودیوریت، متاگرانودیوریت و کلسیت کوارتز شیست و یا موسکوویت کوارتز شیست بوده است که دارای بافت گرانولار تا میکروگرانولار می باشند.

نمونه های متاگرانودیوریت

مطالعات مینرالوگرافی:

با توجه به این که در این مرحله شناسایی ذرات طلا حائز اهمیت بود، برای مطالعه نمونه ها از روش میکروسکوپ الکترونی (SEM) استفاده شد. پس از مطالعات صورت گرفته، وجود طلا در نمونه ها محرز گردید. همچنین مشخص شد، استیبنیت که کانی مشخص کانسارهای گرمابی است، رگه های کوارتز طلادار را همراهی می کند. کانه های دیگری نیز همراه استیبنیت مشاهده شد که عبارتند از پیریت، آرسنو پیریت، مارکازیت و سینابر.

ذرات طلا (زرد) همراه با پیریت

بلور طلا بین بلورهای استیبنیت

مطالعات ژئوشیمی

نمونه برداری، تجزیه نمونه ها و تفسیر نتایج سه بخش اساسی در ژئوشیمی اکتشافی هستند. در این مرحله، پس از طراحی شبکه نمونه برداری، در مرحله اول (شبکه 200 × 200 متر) نمونه برداری از مناطق مستعد برای کانی سازی طلا از هر سلول و به صورت خرده سنگی انجام شد. سپس در مرحله دوم و در شبکه نمونه برداری 100 × 100 متر نمونه برداری به صورت لب پری انجام گرفت. تعداد 22 عدد نمونه از محدوده برداشت شد. همچنین 3 عدد ترانشه عمود بر رگه های مینرالیزه طراحی و حفر گردید. برای تعیین عیار طلا در نمونه های برداشت شده، از روش Fire Assay استفاده شد. همچنین آنالیز ژئوشیمیایی سایر عناصر به روش ICP-Ms برای 19 عنصر Au, Al, Ca, Fe, K, Mg, Na, Ag, As, Ba, Cr, Cu, Mn, Mo, Ni, P, Pb, S و Zn صورت پذیرفت.

پردازش داده ها

به دلیل تعداد کم نمونه ها و اینکه هدف تحقیق پی جویی بود از بررسی مقادیر خارج از رده و نرمال سازی آن ها صرف نظر شد. برای بررسی داده از روش های آنالیز تک متغیره، دو متغیره و چند متغیره استفاده گردید.

آنالیز تک متغیره

در این روش، تابع توزیع هر یک از عناصر به شکل هیستوگرام رسم شد. هر یک از هیستوگرام ها نشان دهنده میزان توزیع تجمعی عناصر بود. مطالعه نمودارها نشان داد که مقادیر پرعیار باعث به وجود آمدن چولگی مثبت در اکثر هیستوگرام ها شده است.

هیستوگرام داده های خام برای عناصر طلا، نقره، آرسنیک و کروم

مطالعه هیستوگرام داده های خام نشان داد که اکثر عناصر به غیر از Al که چولگی منفی دارد، دارای چولگی مثبت بوده که نشان دهنده وجود آنومالی ها و یا کانسنگ های پرعیار در منطقه می باشد. همچنین تنها عنصر Na دارای تابع نرمال بوده و سایر عناصر تابع توزیع غیر نرمال دارند. مطالعه نمودارها نشان داد که مقادیر پرعیار باعث به وجود آمدن چولگی مثبت در اکثر هیستوگرام ها شده است.

آنالیز دو متغیره

در این نوع آنالیز، برای بررسی همبستگی بین دو عنصر از روش ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن استفاده شد. نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که عنصر طلا ارتباط معنادار ضعیفی را با عناصری نظیر Cu، As، Mn و Pb نشان می دهد. نتایج حاصل از بررسی ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که عنصر طلا با عناصر Al، Fe، Mo و Zn همبستگی بسیار ضعیف و ناچیز داشته و این رابطه یک رابطه مستقیم می باشد. عنصر طلا با عناصر K و Mg دارای همبستگی ضعیف می باشد. همچنین با عناصر As، Cu، Mn، Ni و P دارای همبستگی متوسط بوده و این رابطه یک رابطه مستقیم است. بدین معنی که این عناصر در سطح زمین رفتار نسبتا مشابهی را نشان می دهند. در این بررسی، عنصر طلا یک نوع رابطه معکوس با سایر عناصر نظیر Ba، Pb و S نشان می دهد که رابطه معنی داری نمی باشد.

آنالیز چند متغیره

این روش، امکان آنالیز آماری همزمان چندین متغیر را فراهم می کند. یکی از روش های چندمتغیره بررسی رابطه بین عناصر، روش آنالیز خوشه ای می باشد. در این تحقیق، آنالیز خوشه ای با استفاده از روش Ward΄s Method مورد بررسی قرار داده شد. نمودار به دست آمده نشان داد که به طور کلی عناصر در سه شاخه قرار می گیرند. شاخه اول شامل عناصر As، Pb، Fe، Zn، Ag و S می باشد. شاخه دوم شامل Mg، Cr، Cu، Mn، Ni، P، K و Au و شاخه سوم شامل عناصر Al، Na، Ca، Mo و Ba می باشد. شاخه دوم و سوم با هم مرتبط بوده و در یک شاخه کلی قرار می گیرند. همچنین عنصر طلا با عناصر ردیاب همانند مس، منگنز و ارسنیک دارای پاراژنز بوده و رفتار یکسانی را در محیط از خود نشان می دهند که می تواند دلیل مناسبی جهت شناسایی طلا در منطقه باشد.

جدایش آنومالی از حد زمینه

تشخیص و تعیین آنومالی های عناصر گوناگون از زمینه، پراهمیت ترین بخش در اکتشاف ژئوشیمیایی می باشد. چندین روش برای تشخیص آنومالی های عناصر از زمینه بر اساس روش های آمار کلاسیک وجود دارد (Hawkes and Webb, 1979; Davis, 2002). روش هندسه فرکتال یکی از روش هایی است که برای اکتشاف ژئوشیمیایی و تشخیص آنومالی ها، به کار گرفته می شود. در این تحقیق، روش فرکتال عیار – تعداد برای جدایش آنومالی از حد زمینه پیشنهاد شد. از این رو، از داده های ژئوشیمیایی آبراهه ای برای تحلیل رفتار عناصر طلا، مس، آرسنیک و روی و تعیین آنومالی های ژئوشیمیایی استفاده شد.

نمودار لگاریتمی عیار- تعداد عنصر طلا

نمودار لگاریتمی عیار- تعداد عنصر مس

نمودار لگاریتمی عیار- تعداد عنصر ارسنیک

نمودار لگاریتمی عیار- تعداد عنصر روی

براساس داده های به دست آمده از نمودارهای لگاریتم عیار – تعداد، نقشه توزیع جوامع شیمیایی هر یک از عناصر طلا، مس، آرسنیک و روی به دست آمد.

نقشه توزیع جوامع شیمیایی عنصر طلا

نقشه توزیع جوامع شیمیایی عنصر مس

نقشه توزیع جوامع شیمیایی عنصر ارسینک

نقشه توزیع جوامع شیمیایی عنصر روی

نتیجه گیری

شواهد و نتایج به دست آمده از مشاهدات صحرایی، مطالعات آزمایشگاهی و مطالعات صورت گرفته نشان داد، کانسار چاه باغ که یکی از آنومالی های شناخته شده منطقه معدنی موته می باشد؛ شامل کمپلکسی از سنگ های دگرگونی (ناحیه ای) می باشد. این دگرگونی ها متعلق به پرکامبرین بوده و دارای تنوعات سنگی شامل آمفیبولیت، تنوعات شیست، گنیس، کوارتزیت، هورنفلس و ... می باشد. در این محدوده تراورتن، گرانیت، دولومیت و واحدهای کواترنری نیز مشاهده می شود. واحدهای سنگی رخنمون یافته در منطقه شامل مجموعه ای از سنگ های ولکانیکی اسیدی و آتشفشانی – رسوبی دگرگون شده و دگرریخته با امتداد عمومی شمال خاوری – جنوب باختری می باشد که توده های نفوذی بازیک (دایک و سیل) در آن ها نفوذ کرده اند. سن این واحدها به دونین و حتی قدیمی تر نسبت داده شده است.

بیشترین تمرکز کانه زایی طلا در رگه و رگچه های سیلیسی و محل درزه ها و گسل های منطقه می باشد. کانی سازی طلا در داخل تنوعات شیستی به همراه آلتراسیون سیلیسی در داخل زون خردشدگی گسلی مشاهده می شود. کانی سازی طلا در این قسمت پس از مهاجرت محلول های گرم متصاعد شده از سنگ در برگیرنده دگرگونی، به داخل شکستگی ها منتقل شده است. در سطح، عمدتا زون اکسیدی طلا مشاهده می شود که احتمالا در عمق با پیریت (زون سولفیدی) همراه است. رگه و رگچه های طلا به همراه سیلیسی شدگی زیاد می باشد. مطالعه تصاویر ماهواری و تلفیق آن ها با داده های زمین شناسی نشان داد که اکثر دگرسانی های محدوده شامل آلتراسیون های پروپیلیتیک (کلریت و اپیدوت) و آرژیلیک (کائولینیت) بود، همچنین منطبق بودن روند کلی گسل های منطقه با محل آلتراسیون ها، تاثیر عوامل ساختاری و تکتونیک در تشکیل آلتراسیون ها و در نهایت کانه زایی را تایید کرد. روند اصلی گسل های منطقه بیشتر شمال شرقی - جنوب غربی و نیز غربی - شرقی بود. مطالعات میکروسکوپ الکترونی، وجود عنصر طلا در نمونه های سنگی منطقه را محرز ساخت. همچنین بررسی نتایج آنالیز ژئوشیمیایی نمونه ها مشخص نمود که عنصر طلا دارای همبستگی مثبت و معنی دار با کانی های مس، منگنز و ارسنیک بوده و با کانی های نظیر گوگرد و نقره دارای همبستگی منفی می باشد. در نهایت با توجه به داده های به دست آمده و تلفیق آن ها با یکدیگر مشخص گردید که محدوده مورد نظر دارای مناطق امیدبخش نسبت به عنصر طلا بوده و نیازمند مطالعات اکتشاف تفضیلی می باشد.


*( فونت طلا بزرگتر از دو کلمه دیگر باشد و طلایی باشد )*

طلا ؛ زرد استراتژیک

مواد معدنی و منابع طبیعی از مهم ترین زیرساخت های اقتصادی و صنعتی هر کشور به شمار می رود. در میان ذخایر معدنی، طلا به خاطر زیبایی، کمیابی و پایداری در تمام طول تاریخ مورد توجه بشر بوده است. نقش طلا در زندگی انسان، در ابتدا به عنوان وسیله ای تزئینی و زینتی بوده و امروزه به عنوان یکی از محورهای اصلی مبادلات محسوب می شود. همچنین، طلا به عنوان پشتوانه رسمی و غیررسمی برای پول در کشورهای مختلف جهان به شمار می رود. طلا چنان ارزشی دارد که بسیاری از کشورها به جای پول حاصل از صادرات شان طلا را به ذخایر بانک مرکزی خود می افزایند.

اگرچه صنعت طلا در ایران قدمتی چند هزار ساله داشته و وضعیت معادن طلای کشور قابل توجه است، اما این صنعت، آنچنان که باید به جایگاه اصلی خود نرسیده و سهم ایران از تولید و صادرات جهانی این کالا بسیار ناچیز است. بنابراین، بررسی مناطق معدنی طلادار و انجام مطالعات جهت اقدامات اکتشافی ضروری به نظر می رسد. در این تحقیق کانسار طلای چاه باغ یکی از 9 آنومالی منطقه معدنی موته مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج آن در ادامه آمده است.

معادن طلای موته در شمال شرق چهارگوش گلپایگان در فاصله حدودا 6 کیلومتری شمال تا شمال غرب روستای موته قرار دارد. کانسار طلای چاه باغ غربی ترین آنومالی معادن طلای موته بوده و در بخش مرکزی پهنه سنندج – سیرجان واقع شده که بخشی از کمربند کوهزایی زاگرس می باشد. این کانسار در 270 کیلومتری جنوب- جنوب باختری تهران و 60 کیلومتری جنوب باختری دلیجان، در استان اصفهان واقع شده است. این کانسار در موقعیت جغرافیایی463525 X: و Y: 3723950 قرار گرفته است. در این منطقه مطالعات دورسنجی، پتروگرافی و ژئوشیمی جهت پی جویی و اکتشاف مقدماتی کانی طلا انجام شده است که نتایج این اقدامات در ادامه آمده است.

موقعیت کانسار چاه باغ در google earth

موقعیت کانسار چاه باغ در زون سنندج – سیرجان
(منبع: سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور)

زمین شناسی منطقه چاه باغ:

مجموعه های دگرگونی منطقه معدنی موته بر اساس لیتولوژی و رخساره دگرگونی، به سه کمپلکس گنیسی (در زیر)، شیست سبز (میانی) و اسلیتی قابل تقسیم بندی است (رشیدنژاد عمران، 1381). کمپلکس شیست سبز که واحد دربردارنده کلیه فعالیت های معدنی در منطقه موته است، در محدوده کانسار چاه باغ، مجموعه ای از سنگ های ولکانیکی اسیدی و آتشفشانی- رسوبی دگرگون شده و دگرریخته ای است که توده های نفوذی بازیک به صورت دایک و سیل در آن ها نفوذ کرده اند.

مطالعات دورسنجی:

مطالعات دورسنجي در محدوده مورد مطالعه در راستاي شناسايي آلتراسیون هاي طلا و شناسایی خطواره ها و معرفی مناطق آنومال، با بهره گيري از توانايي داده های سنجنده ASTER انجام پذیرفت. در بررسي‌ و شناخت مناطق دگرسانی با استفاده از الگوریتم های مختلف، دگرسانی های آرژیليک (کائولینیت، ایلیت، پیروفیلیت)، پروپیليتيک (کلریت و اپیدوت)، آلونیتی، اکسيد و هیدروکسیدآهن (هماتیت و گوتیت) و سريسیتي شناسایی شد.

نقشه نهایی حاصل از پردازش داده هاي استر برای دگرسانی ها

با توجه به تاثیر عوامل ساختاری در تشکیل آلتراسیون ها، شناسایی روند کلی گسل های منطقه تاثیر به سزایی در شناسایی مناطق دارای آلتراسیون دارد. در این تحقیق بعد از گذراندن تصاویر ماهواره ای از فیلترهای بالا گذر، رز دیاگرام کلی منطقه رسم شد که انطباق خوبی را با روند آلتراسیون های منطقه نشان داد. اکثر گسل های موجود در منطقه دارای روند شمال شرقی – جنوب غربی بود و در درجه بعدی، گسل هایی با روند تقریبا غربی– شرقی در منطقه حائز اهمیت بودند.

روند عمومی گسل های محدوده

محدوده های امیدبخش واحتمالی:

نتیجه کلیه پردازش ها و تفسیرهای تصاویر ماهواره ای که حاصل مقایسه بین داده های ماهواره ای با داده های زمین شناسی مختلف است، در قالب محدوده های امیدبخش و احتمالی جهت شناسایی اندیس های طلا در محدوده مورد مطالعه معرفی شد. این نقاط به عنوان نقاط امیدبخش جهت شناسایی این اندیس ها معرفی شد که باید مورد چک صحرایی قرار گیرند تا نتایج دورسنجی تایید شود. در محدوده مورد مطالعه حداکثر مقدار پراکندگی آلتراسیون ها به ترتیب اولویت در شمال تا شمال شرقی منطقه، جنوب و تا حدی مرکز محدوده به دست آمد و بر اساس نتایج آلتراسیون ها، هفت محدوده امید بخش معرفی گردید.

معرفی محدوده های امید بخش حاصل از مطالعات دورسنجی

مطالعات پتروگرافی:

مطالعه میکروسکوپی مقاطع نازک و میکروسکوپ الکترونی به منظور شناخت انواع کانی ها، نوع بافت آن ها، نوع باطله و نام سنگ ها در کانسار چاه باغ صورت گرفت. به همین منظور تعداد 22 نمونه به روش خرده سنگی مطابق با شبکه نمونه برداری تعیین شده، برداشت شد و مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعات نشان داد که اکثر نمونه ها گرانودیوریت، متاگرانودیوریت و کلسیت کوارتز شیست و یا موسکوویت کوارتز شیست بوده است که دارای بافت گرانولار تا میکروگرانولار می باشند.

نمونه های متاگرانودیوریت

مطالعات مینرالوگرافی:

با توجه به این که در این مرحله شناسایی ذرات طلا حائز اهمیت بود، برای مطالعه نمونه ها از روش میکروسکوپ الکترونی (SEM) استفاده شد. پس از مطالعات صورت گرفته، وجود طلا در نمونه ها محرز گردید. همچنین مشخص شد، استیبنیت که کانی مشخص کانسارهای گرمابی است، رگه های کوارتز طلادار را همراهی می کند. کانه های دیگری نیز همراه استیبنیت مشاهده شد که عبارتند از پیریت، آرسنو پیریت، مارکازیت و سینابر.

ذرات طلا (زرد) همراه با پیریت

بلور طلا بین بلورهای استیبنیت

مطالعات ژئوشیمی

نمونه برداری، تجزیه نمونه ها و تفسیر نتایج سه بخش اساسی در ژئوشیمی اکتشافی هستند. در این مرحله، پس از طراحی شبکه نمونه برداری، در مرحله اول (شبکه 200 × 200 متر) نمونه برداری از مناطق مستعد برای کانی سازی طلا از هر سلول و به صورت خرده سنگی انجام شد. سپس در مرحله دوم و در شبکه نمونه برداری 100 × 100 متر نمونه برداری به صورت لب پری انجام گرفت. تعداد 22 عدد نمونه از محدوده برداشت شد. همچنین 3 عدد ترانشه عمود بر رگه های مینرالیزه طراحی و حفر گردید. برای تعیین عیار طلا در نمونه های برداشت شده، از روش Fire Assay استفاده شد. همچنین آنالیز ژئوشیمیایی سایر عناصر به روش ICP-Ms برای 19 عنصر Au, Al, Ca, Fe, K, Mg, Na, Ag, As, Ba, Cr, Cu, Mn, Mo, Ni, P, Pb, S و Zn صورت پذیرفت.

پردازش داده ها

به دلیل تعداد کم نمونه ها و اینکه هدف تحقیق پی جویی بود از بررسی مقادیر خارج از رده و نرمال سازی آن ها صرف نظر شد. برای بررسی داده از روش های آنالیز تک متغیره، دو متغیره و چند متغیره استفاده گردید.

آنالیز تک متغیره

در این روش، تابع توزیع هر یک از عناصر به شکل هیستوگرام رسم شد. هر یک از هیستوگرام ها نشان دهنده میزان توزیع تجمعی عناصر بود. مطالعه نمودارها نشان داد که مقادیر پرعیار باعث به وجود آمدن چولگی مثبت در اکثر هیستوگرام ها شده است.

هیستوگرام داده های خام برای عناصر طلا، نقره، آرسنیک و کروم

مطالعه هیستوگرام داده های خام نشان داد که اکثر عناصر به غیر از Al که چولگی منفی دارد، دارای چولگی مثبت بوده که نشان دهنده وجود آنومالی ها و یا کانسنگ های پرعیار در منطقه می باشد. همچنین تنها عنصر Na دارای تابع نرمال بوده و سایر عناصر تابع توزیع غیر نرمال دارند. مطالعه نمودارها نشان داد که مقادیر پرعیار باعث به وجود آمدن چولگی مثبت در اکثر هیستوگرام ها شده است.

آنالیز دو متغیره

در این نوع آنالیز، برای بررسی همبستگی بین دو عنصر از روش ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن استفاده شد. نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که عنصر طلا ارتباط معنادار ضعیفی را با عناصری نظیر Cu، As، Mn و Pb نشان می دهد. نتایج حاصل از بررسی ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که عنصر طلا با عناصر Al، Fe، Mo و Zn همبستگی بسیار ضعیف و ناچیز داشته و این رابطه یک رابطه مستقیم می باشد. عنصر طلا با عناصر K و Mg دارای همبستگی ضعیف می باشد. همچنین با عناصر As، Cu، Mn، Ni و P دارای همبستگی متوسط بوده و این رابطه یک رابطه مستقیم است. بدین معنی که این عناصر در سطح زمین رفتار نسبتا مشابهی را نشان می دهند. در این بررسی، عنصر طلا یک نوع رابطه معکوس با سایر عناصر نظیر Ba، Pb و S نشان می دهد که رابطه معنی داری نمی باشد.

آنالیز چند متغیره

این روش، امکان آنالیز آماری همزمان چندین متغیر را فراهم می کند. یکی از روش های چندمتغیره بررسی رابطه بین عناصر، روش آنالیز خوشه ای می باشد. در این تحقیق، آنالیز خوشه ای با استفاده از روش Ward΄s Method مورد بررسی قرار داده شد. نمودار به دست آمده نشان داد که به طور کلی عناصر در سه شاخه قرار می گیرند. شاخه اول شامل عناصر As، Pb، Fe، Zn، Ag و S می باشد. شاخه دوم شامل Mg، Cr، Cu، Mn، Ni، P، K و Au و شاخه سوم شامل عناصر Al، Na، Ca، Mo و Ba می باشد. شاخه دوم و سوم با هم مرتبط بوده و در یک شاخه کلی قرار می گیرند. همچنین عنصر طلا با عناصر ردیاب همانند مس، منگنز و ارسنیک دارای پاراژنز بوده و رفتار یکسانی را در محیط از خود نشان می دهند که می تواند دلیل مناسبی جهت شناسایی طلا در منطقه باشد.

جدایش آنومالی از حد زمینه
تشخیص و تعیین آنومالی های عناصر گوناگون از زمینه، پراهمیت ترین بخش در اکتشاف ژئوشیمیایی می باشد. چندین روش برای تشخیص آنومالی های عناصر از زمینه بر اساس روش های آمار کلاسیک وجود دارد (Hawkes and Webb, 1979; Davis, 2002). روش هندسه فرکتال یکی از روش هایی است که برای اکتشاف ژئوشیمیایی و تشخیص آنومالی ها، به کار گرفته می شود. در این تحقیق، روش فرکتال عیار – تعداد برای جدایش آنومالی از حد زمینه پیشنهاد شد. از این رو، از داده های ژئوشیمیایی آبراهه ای برای تحلیل رفتار عناصر طلا، مس، آرسنیک و روی و تعیین آنومالی های ژئوشیمیایی استفاده شد.

نمودار لگاریتمی عیار- تعداد عنصر طلا

نمودار لگاریتمی عیار- تعداد عنصر مس

نمودار لگاریتمی عیار- تعداد عنصر ارسنیک

نمودار لگاریتمی عیار- تعداد عنصر روی

براساس داده های به دست آمده از نمودارهای لگاریتم عیار – تعداد، نقشه توزیع جوامع شیمیایی هر یک از عناصر طلا، مس، آرسنیک و روی به دست آمد.

نقشه توزیع جوامع شیمیایی عنصر طلا

نقشه توزیع جوامع شیمیایی عنصر مس

نقشه توزیع جوامع شیمیایی عنصر ارسینک

نقشه توزیع جوامع شیمیایی عنصر روی

نتیجه گیری

شواهد و نتایج به دست آمده از مشاهدات صحرایی، مطالعات آزمایشگاهی و مطالعات صورت گرفته نشان داد، کانسار چاه باغ که یکی از آنومالی های شناخته شده منطقه معدنی موته می باشد؛ شامل کمپلکسی از سنگ های دگرگونی (ناحیه ای) می باشد. این دگرگونی ها متعلق به پرکامبرین بوده و دارای تنوعات سنگی شامل آمفیبولیت، تنوعات شیست، گنیس، کوارتزیت، هورنفلس و ... می باشد. در این محدوده تراورتن، گرانیت، دولومیت و واحدهای کواترنری نیز مشاهده می شود. واحدهای سنگی رخنمون یافته در منطقه شامل مجموعه ای از سنگ های ولکانیکی اسیدی و آتشفشانی – رسوبی دگرگون شده و دگرریخته با امتداد عمومی شمال خاوری – جنوب باختری می باشد که توده های نفوذی بازیک (دایک و سیل) در آن ها نفوذ کرده اند. سن این واحدها به دونین و حتی قدیمی تر نسبت داده شده است.

بیشترین تمرکز کانه زایی طلا در رگه و رگچه های سیلیسی و محل درزه ها و گسل های منطقه می باشد. کانی سازی طلا در داخل تنوعات شیستی به همراه آلتراسیون سیلیسی در داخل زون خردشدگی گسلی مشاهده می شود. کانی سازی طلا در این قسمت پس از مهاجرت محلول های گرم متصاعد شده از سنگ در برگیرنده دگرگونی، به داخل شکستگی ها منتقل شده است. در سطح، عمدتا زون اکسیدی طلا مشاهده می شود که احتمالا در عمق با پیریت (زون سولفیدی) همراه است. رگه و رگچه های طلا به همراه سیلیسی شدگی زیاد می باشد. مطالعه تصاویر ماهواری و تلفیق آن ها با داده های زمین شناسی نشان داد که اکثر دگرسانی های محدوده شامل آلتراسیون های پروپیلیتیک (کلریت و اپیدوت) و آرژیلیک (کائولینیت) بود، همچنین منطبق بودن روند کلی گسل های منطقه با محل آلتراسیون ها، تاثیر عوامل ساختاری و تکتونیک در تشکیل آلتراسیون ها و در نهایت کانه زایی را تایید کرد. روند اصلی گسل های منطقه بیشتر شمال شرقی - جنوب غربی و نیز غربی - شرقی بود. مطالعات میکروسکوپ الکترونی، وجود عنصر طلا در نمونه های سنگی منطقه را محرز ساخت. همچنین بررسی نتایج آنالیز ژئوشیمیایی نمونه ها مشخص نمود که عنصر طلا دارای همبستگی مثبت و معنی دار با کانی های مس، منگنز و ارسنیک بوده و با کانی های نظیر گوگرد و نقره دارای همبستگی منفی می باشد. در نهایت با توجه به داده های به دست آمده و تلفیق آن ها با یکدیگر مشخص گردید که محدوده مورد نظر دارای مناطق امیدبخش نسبت به عنصر طلا بوده و نیازمند مطالعات اکتشاف تفضیلی می باشد.