رمضان کریتی ثانی، مدیرعامل شرکت زغال سنگ پروده طبس، به تشریح توانمندی، عملکرد، ظرفیت‌ها و طرح‌های این شرکت به عنوان بزرگترین تولیدکننده زغال سنگ کشور پرداخت و قابلیت‌های معدن برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و اشتغالزایی را تشریح نمود. توسعه صنعتی، اشتغال و اقتصاد در بستر معدن قابل تحقق است.
به گزارش جهان معدن به نقل ازروابط عمومی شرکت زغال سنگ پروده طبس، حوزه زغالدار طبس با وسعتی بالغ بر 30،000 کیلومتر مربع و ذخیره اکتشافی 2.75 میلیارد تن زغال سنگ کک شو و حرارتی، غنی ترین و بزرگترین ناحیه زغالی ایران محسوب می گردد. ناحیه پروده با وسعت 1200 کیلومتر مربع و ذخیره زمین شناسی 1.1 میلیارد تن زغال سنگ کک شو، یکی از چهار ناحیه حوضه زغالی طبس و بزرگترین حوضه زغال سنگ کک شو ایران محسوب می گردد. شرکت زغال سنگ پروده طبس با هدف بهره برداری از ذخایر بهشت زغال سنگ ایران، در سال 1386 با شماره 653 به ثبت رسید تا به عنوان اولین بهره بردار مکانیزه زغال سنگ کشور، فعالیت خود را آغاز نماید. در حال حاضر حدود 2500 نفر مستقیماً به صورت امانی و پیمانی در این شرکت مشغول به فعالیت هستند.
ظرفیت تولید سالانه فاز اول بهره برداری 1.5 میلیون تن زغال سنگ خام از محدوده معدن شماره یک پروده است تا پس از فرآوری با دو روش محیط سنگین و فلوتاسیون ستونی در کارخانه زغالشویی این شرکت، 750،000 تن کنسانتره زغالسنگ کک شو تولید گردد. عملیات بهره برداری از معدن و استخراج ذخایر زغالی معادن مرکزی و شماره یک منطقه پروده از سال 1387 آغاز شد.این شرکت در طول مدت فعالیت خود موفق به استخراج حدود 9 میلیون تن زغال سنگ خام از مسیرهای پیشروی، هفت کارگاه مکانیزه لانگوال و کارگاههای نیمه مکانیزه و سنتی و بیش از 4 میلیون تن کنسانتره این محصول گردیده و بر اساس برنامه، تولید کنسانتره زغال سنگ کک شوی این شرکت در پایان استخراج هشتمین کارگاه مکانیزه لانگوال که هم اکنون در حال کار است، به حدود 5 میلیون تن خواهد رسید. ضمن اینکه با عنایت به برنامه ریزی صورت گرفته، دستیابی به ظرفیت‌های تولید زغال سنگ خام و کنسانتره، تا افق 1400 محقق خواهد شد.
با این حال، در راستای اجرای اصل 44 قانون اساسی و بابت رد دیون دولت، 100% سهام این شرکت در سال 1393 از طریق سازمان خصوصی سازی واگذار گردید که 95% سهام به مؤسسه صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد و 5% باقیمانده به کارکنان شرکت منتقل شد.
مؤسسه صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد نیز جهت پرداخت بدهی، میزان 68.2% از سهام خود در این شرکت را از اواخر سال 1397 به شرکت سرمایه گذاری صدرتأمین واگذار نمود که با این واگذاری، «شرکت سرمایه‌گذاری صدرتأمین» به عنوان صاحب سهم اصلی شرکت زغال سنگ پروده طبس شناخته می‌شود.
شایان ذکر است که سرمایه این شرکت ابتدا در سال 1398 از 60 میلیون ریال به 500 میلیارد ریال و نهایتاً نیز در سال 1399 به 2000 میلیارد ریال افزایش یافت.
در ادامه و بر اساس سیاست گذاری صورت گرفته، شرکت‌زغال‌سنگ‌پروده‌طبس از تاریخ 1399.10.03 به عنوان دویست و بیست و نهمین نماد معاملاتی (شصت و پنجمین شرکت در بازار اول) با نماد کزغال در فهرست نرخ‌های فرابورس‌ایران و سهام شرکت در تاریخ 1399.11.15 به عنوان یکصد و هفتاد و هفتمین شرکت بازار فرابورس، داد و ستد شد.
عملکرد این شرکت در 9 ماهه گذشته سال جاری در سه بخش حفریات معدنی (پیشروی)، تولید زغال سنگ خام و تولید کنسانتره زغال سنگ قابل تفکیک است. میزان حفریات زیرزمینی معدن در این دوره حدود 4،333 متر بوده که شامل پیشروی در مسیرهای اصلی معدن و پانلهای کارگاههای استخراج لانگوال می باشد. در این مدت بیش از 1،220،000 تن زغالسنگ خام از زیرزمین استخراج شده و افزون بر 461،000 تن کنسانتره نیز در کارخانه زغالشویی این شرکت تولید گردیده است. این شرکت در 9 ماهه سال جاری 473 میلیارد تومان سود خالص محقق نموده که در مقایسه با دوره مشابه سال قبل، رشد 185 درصدی داشته است.
میزان تولید زغال سنگ در ایران در مقایسه با امار جهانی، رقم قابل توجهی نیست چرا که اولاً ذخایر 14 میلیاردتنی زغال سنگ ایران در حد متوسط است و دوم اینکه تولید زغال سنگ کشور کماکان سنتی است و به غیر از شرکت زغال سنگ پروده طبس، فعالیت مکانیزه معدنکاری زغال سنگ در سایر معادن کشور شکل نگرفته است.
اگرچه که شرکت زغال سنگ پروده طبس 75% تولید منطقه ای و 42% تولید ملی زغال سنگ را به خود اختصاص داده و به تنهایی بخش عمده نیاز باتری‌های کک سازی شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان به عنوان قطب فولادسازی کشور، را تأمین می‌نماید، ولی ظرفیت زغالی منطقه طبس نیز هنوز به درستی شناخته نشده و نیازمند اکتشافات بیشتر است. وجود این معادن در کنار سایر مواد و کانی‌های منطقه طبس، یک موهبت عظیم خدادادی است که در صورت سرمایه گذاری اساسی و برنامه ریزی اصولی، بدون شک محور توسعه همه جانبه شهرستان و استان بوده و در رشد معدنی، صنعتی و اقتصادی کشور نیز تأثیر قابل توجهی خواهد داشت و بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری با مضمون ضرورت جایگزینی اقتصادی نفتی، معدن بدون شک یکی از این جایگزین‌ها است. معادن زغالی طبس در صورت توجه کافی، می‌تواند برای 50 سال آینده هم در منطقه اشتغالزایی پایدار ایجاد کند که برای توسعه اجتماعی و اقتصادی بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
بر پایه این گزارش با احتساب راه اندازی واحدهای جدید و افزایش ظرفیت کک سازی کشور به 3 میلیون و 450 هزارتن، تقاضای داخلی برای تأمین کنسانتره زغال سنگ موردنیاز همین واحدها به 4 میلیون و 830 هزارتن در سال افزایش می‌یابد. این ارقام به خوبی بیانگر ضرورت توسعه معدنکاری زغال سنگ در کشور، بویژه در پهنه زغالی طبس است که شرایط و توان بالقوه ای برای گسترش معدنکاری مکانیزه و افزایش ظرفیت استخراج خام و تولید کنسانتره را در اختیار دارد. البته باید خاطر نشان نمود که واردات زغال سنگ امری اجتناب ناپذیر است. صنایع کک سازی بر اساس شرایط تولید و شاخصه‌های کیفی زغال سنگ، ناگزیر به مخلوط نمودن انواع زغال جهت تهیه خوراک ورودی بهینه می‌باشند. با توجه به کیفیت زغال سنگ ایران، بهبود مشخصات کیفی از طریق تأمین زغال خارجی و مخلوط کردن با تولید داخل انجام می‌شود. ضمن اینکه باید تأکید نمود زغال سنگ تولیدی این شرکت به لحاظ مشخصات کیفی و به ویژه پلاستومتری، شرایط بسیار مطلوبی داشته و پلاستومتری محصول در حد یا حتی بالاتر از کلاس جهانی است. با این حال، میزان گوگرد زغال منطقه بالاتر از حد متعارف مورد استفاده صنایع کک سازی است که این مشکل نیز با مخلوط کردن انواع زغال مرتفع می‌گردد.
در بحث صادرات نیز شرایط مشابهی حاکم است. تولید زغال سنگ کک شوی ایران حتی کفاف نیاز صنایع داخلی را نیز نمی دهد و بنابراین فرصت و تولیدی برای صادرات نیست. البته باید گفت که شرکت زغال سنگ پروده طبس خوشبختانه در بحث صادرات نیز ورود موفقی داشته و در سال‌های 97 و 98 بخشی از محصول خود را روانه بازار جهانی نموده که از این رهگذر، صادرکننده نمونه استان خراسان جنوبی نیز بوده است.
در بحث قیمت و با توجه به مشکلات متعددی که در سالیان متمادی متوجه معدنکاران زغالی بود، با تعامل صورت گرفته، از حدود 2 سال قبل، قیمت هر تن کنسانتره زغال سنگ کک شو برابر 26.5% قیمت شمش فولاد خوزستان تعیین گردید که این امر در مقایسه با روش قیمت گذاری قبلی، تا حدودی برای حل مشکلات معادن زغال سنگ و تأمین نقدینگی مؤثرتر عمل کرده است. با این حال، ضرورت بررسی بیشتر و بازنگری نرخ قیمت کاملاً محسوس است تا شرکت‌های زغالی بتوانند بخش بیشتری از نیازهای خود را برای تأمین مالی و توسعه فعالیت را مرتفع نمایند.
در ادامه گزارش آمده است: صنعت زغال سنگ کشور نیازمند تحول است و لازمه این تحول، گذر از معدنکاری سنتی به معدنکاری مکانیزه خواهد بود. هرچند برنامه ریزی‌هایی توسط متولیان امر برای تدوین طرح جامع زغال سنگ کشور انجام شده است، ولی موفقیت اجرای این طرح وابسته به بررسی همه جانبه ظرفیت‌ها و تدوین راهکارهای مناسب برای ایجاد تمرکز با هدف افزایش تولید و توسعه معدنکاری مکانیزه در کشور است. صنعت زغال سنگ در بسیاری از کشورها تحت حمایت دولت بوده و از یارانه‌های مختلف حمایتی برخوردار است. این حمایت‌ها در ایران نه تنها برقرار نیست، بلکه عدم ارائه تسهیلات مناسب در بحث مالیات، عوارض، بیمه و حقوق دولتی، فشار مضاعفی به معدنکاران وارد می‌نماید. مطمئناً اگر پشتیبانی مناسب از طرف دولت انحام شده و تسهیلات مالی و اقتصادی به این صنعت ارائه گردد، زغال سنگ می‌تواند محرک مهمی در رشد اقتصادی کشور باشد.
خوشبختانه با توجه به سابقه بیش از یک دهه فعالیت به عنوان اولین و تنها شرکت فعال در عرصه معدنکاری تمام مکانیزه استخراج زغال سنگ از ذخایر عمقی و با عنایت به تجارب بسیار ارزشمند کسب شده در حوزه‌های دانش فنی و تخصصی و همچنین در اختیار داشتن منابع تجهیزاتی مانند ماشین آلات حفریات و استخراج و بهره گیری از بزرگترین کارخانه زغالشویی ایران و نیز وجود سرمایه‌های انسانی جوان و متخصص در بخش‌های مدیریتی، پشتیبانی، برنامه ریزی، فنی و عملیاتی، توانمندی فنی و اجرایی، شرکت زغال سنگ پروده طبس آمادگی و توانایی لازم برای ایجاد جهش در تولید زغال سنگ کشور را دارد. با این حال، تحقق این مهم منوط به حمایت دولت در تأمین منابع مالی و تسهیلات حمایتی و همچنین همکاری متولیان بخش معدن برای در اختیار گذاشتن ذخایر و منابع جدید زغالی است و بر این اساس، شرکت زغال سنگ پروده طبس آمادگی دارد به توسعه معدنکاری مکانیزه در کشور برای افزایش تولید و تأمین خوراک صنایع کمک نماید.
این گزارش می‌افزاید: مشکلات اصلی این شرکت جهت پیشبرد و گسترش فعالیتها را می توان در سه بخش اصلی عنوان کرد:
1-ضرورت سرمایه گذاری دولت جهت توسعه زیرساخت‌های اساسی منطقه معدنی پروده شامل جاده دسترسی، آب، ارتباطات و برق به منظور تسهیل و تسریع روند توسعه معدنکاری منطقه با توجه به پتانسیل بسیار بالای منطقه. بهره برداری از این ظرفیت معدنی برای توسعه صنعتی و اقتصادی و ایجاد اشتغال پایدار، منوط به سرمایه گذاری بخش دولتی در حوزه زیرساخت خواهد بود.
2- ضرورت ارتقاء کیفی و کمی زیرساخت ارتباطی منطقه با عنایت به اینکه در حال حاضر بیش از 6000 نفر در این منطقه مشغول به کار هستند. این ضرورت به خصوص برای جاده دسترسی و حجم ترددهای روزانه باربر و نفربر، بسیار محسوس است. در این راستا پیشنهاد می‌گردد مسیر ریلی منتهی به منطقه معدنی پروده با سرمایه گذاری لازم، جهت استفاده مسافری نیز تجهیز و تکمیل گردد تا از این بستر برای تردد نیروهای معدن استفاده گردد.
3- ضرورت و اهمیت در اختیار گرفتن بلوک‌ها و ذخایر جدید زغالی به منظور توسعه هرچه بیشتر و سریعتر فعالیت معدنکاری در منظقه
هرچند این شرکت تا کنون فعالیت برون مرزی نداشته است ولی با توجه به اینکه پیشگام معدنکاری مکانیزه در ایران بوده و نیروهای این شرکت دانش و تخصص ارزشمندی در این زمینه کسب نموده اند، در صورت فراهم بودن بستر لازم، امکان و توانایی ارائه خدمات فنی و مهندسی، بویژه در زمینه طراحی، اجرا و سرویس و نگهداری پروژه‌های مکانیزاسیون معادن زغالسنگ به خارج از مرزها و کشورهای همسایه وجود دارد.
بر پایه این گزارش داخلی سازی قطعات و تجهیزات همواره یکی از اهداف برنامه این شرکت بوده است. با توجه به مشکلات ارزی و شرایط تحمیل شده به کشور و به منظور جلوگیری از توقف فعالیت‌های معدنی و کارخانه فرآوری زغال سنگ از اواخر سال 1389، با تشکیل کارگروه مهندسی معکوس، فرآیند بومی سازی قطعات مصرفی و یدکی تجهیزات و در برخی موارد کل تجهیز مورد نیاز با مشارکت شرکت‌های توانمند سازنده داخلی آغاز شد که تا کنون 1427 قلم تجهیزاتی در بخش‌های نگهداری معدن، سیستم تهویه و آبکشی، ماشین آلات حفاری معدن و سیستم‌ها و تجهیزات فرآوری زغال سنگ مهندسی معکوس شده اند.
در حال حاضر برای توسعه عملیاتی در دو بخش استخراج زغال سنگ خام و تولید کنسانتره این محصول با هدف افزایش میزان و راندمان تولید، برنامه ریزی لازم در شرکت زغال سنگ پروده طبس انجام شده است. به منظور افزایش سطح استخراج معادن، پروژه خرید سری دوم تجهیزات مکانیزه استخراج لانگوال در دستور کار قرار دارد که گزارشات فنی و اقتصادی طرح تهیه شده و در حال حاضر پیگیری برای استفاده از خدمات مشاورین متخصص در این حوزه برای نهایی کردن موضوع، در حال پیگیری است. علاوه بر این، این شرکت در مزایده یکی از بلوک‌های زغالی منطقه پروده 4 طبس که توسط شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران برگزار گردیده، مشارکت نموده و برنده شده است که تشریفات قانونی کار برای امضای قرارداد در حال انجام است. با در اختیار گرفتن این بلوک با ذخیره زمین شناسی 78،400 هزارتن، شرکت زغال سنگ پروده طبس قادر خواهد بود با استفاده از توان فنی و مهندسی موجود و با جذب منابع مالی بانکی، ظرفیت استخراج زغال سنگ خام را به میزان 300 هزارتن و تولید کنسانتره کشور را 240 هزارتن در سال افزایش داده و 800 فرصت جدید اشتغال پایدار ایجاد نماید.
برای افزایش میزان و کیفیت تولید کنسانتره نیز پروژه اسپیرال در کارخانه زغال شویی این شرکت در حال اجرا است که هدف این طرح، افزایش راندمان فراوری زغال سنگ و بالابردن میزان تولید است.
گفتنی است با توجه به پیش بینی نیاز کشور به زغال سنگ در سال‌های آینده بر اساس چشم انداز 1404 و روند توسعه فولاد و صنایع مرتبط، توسعه بخش زغال سنگ به منظور جلوگیری از افزایش هزینه‌ها و نیز توجه به بازارهای صادراتی، ضروری به نظر میرسد و به همین دلیل باید در زمینه معادن زغال سنگ سرمایه گذاری مناسبی انجام شود و به همین خاطر می توان به آینده روشنی امیدوار بود. ضمناً با توجه به عملکرد و راندمان مناسب معدنکاری مکانیزه در طبس، گسترش این روش بهره برداری در سایر معادن کشور نیز راه حل مناسبی جهت شکوفایی این صنعت و افزایش تولید و بهره وری خواهد بود.