06 ارديبهشت 1403
شنبه, 10 آذر 1397 ساعت 15:21
معادن، جایگزین نفت و ناجی اقتصاد
ایران سرزمینی بکر از حیث مواد معدنی است که در صورت سرمایه گذاری و برنامه ریزی همه جانبه میتواند جایگزین مناسبی برای صنعت نفت و ناجی اقتصاد کشور شود ولی تاکنون از این ظرفیت کم نظیر بهره برداری اصولی و علمی نشده است.
به گزارش جهان معدن به اعتقاد کارشناسان حاضر در میزگرد ایرنا تاکنون اکتشافات معدنی در ایران در لایههای سطحی زمین انجام و مقدار اندک آن به بهره برداری رسیده است.
نبود راهبرد کلان ملی معضل بخش معدن است
استاد دانشکده معادن دانشگاه صنعتی اصفهان در این میزگرد گفت : پرداختن به موضوع معدن ضرورتی اجتناب ناپذیر است زیرا بخش معادن استان مغفول واقع شده و برنامه منسجم و استراتژی راهبردی که آینده و چشم انداز روشنی را ترسیم کند، نداریم و این موضوع باید در سطح کلان مورد بازنگری قرار بگیرد.
نادر فتحیان پور مسایل قانونی، اجرایی، مالی سرمایه و زیرساختها را مشکلات مهم حوزه معدن دانست و گفت: اگر در این چهار بخش کارهای انجام شده و نشده را کنار هم قرار دهیم شاید بتوان ارزیابی از عملکرد گذشته داشته باشیم.
وی اضافه کرد: استرالیا در دهه 70 میلادی به دلیل برنامه ریزی و سرمایه گذاری در بخش معدن و زیر ساختهای آن از وضعیت اسفبار اقتصادی عبور کرد.
این استاد دانشکده معادن دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: اقتصاد استرالیا به لحاظ تامین مواد اولیه خام بسیاری از صنایع مستحکم است به گونهای که چین به شدت به ذغال سنگ استرالیا وابسته است.
وی تغییر نگرش نسبت به معادن را در کشور ضروری دانست و بیان کرد: اقتصاد ایران وابسته به حوزه صنعت، معدن و تجارت است اما این در حالی است که تولید ارزش افزوده بالا با سرمایه گذاری بر روی معدن امکان پذیر است.
فتحیان پور با بیان اینکه پنج ایالت ساختاری زمین شناسی در استان اصفهان داریم، تصریح کرد: به همین دلیل ساختار مناسب برای مواد معدنی مختلف وجود دارد.
وی نبود اکتشاف عمیق و نبود سرمایه گذاری در این بخش را معضل معادن استان دانست و گفت: تمامی اکتشافات در مقیاس بسیار کوچک و هزینهها و سرمایههای پایین صورت میگیرد و این در حالی است که در اصفهان میتوان چندین معادن بزرگ در حد کلاس جهانی کار کرد که لازمه آن سرمایه گذاری، بازار رقابتی، شرکت خصوصی واقعی، توانمندی و قدرت و وارد کردن تکنولوژی اکتشاف عمیق است.
گفتنی است بیش از 80 درصد ماشین آلات معدنی در کشور فرسوده است.
این استاد دانشگاه با بیان این که در زمینه تکنولوژی هوابرد ضعیف هستیم، تصریح کرد: سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی متولی این کار است اما تاکنون هیچ اقدام جدی صورت نداده است.
وی بیان کرد: فقدان راهبرد کلان ملی برای معدن کاری و اقتصاد پایه معدنی احساس میشود که این فقدان سردرگمی در این بخش به وجود آورده است.
فتحیان پور ادامه داد: در کشورهایی همچون آمریکا و آلمان که فدرال هستند براساس برنامه ریزی و خودمختاری بر مبنای آمایش سرزمین فعالیتهای خود را پیش میبرند اما در کشور ما استانداران مجریان برنامههای از پیش تعیین شده هستند.
وی راهکار چالشهای معادن را در بهینه سازی محلی ذکر و خاطرنشان کرد: باید در مقیاس محلی اقدامات اثرگذار انجام و راهکار و برنامه ارایه دهیم که مستلزم آن برنامه و بودجه است.
این استاد دانشگاه با قدردانی از رویکرد جدید دولت و بهره گیری حداکثری از دیدگاههای دانشگاهیان افزود: این رویکرد باید ضریب تاثیر داشته باشد زیرا صرف گفتوگو و گردهمایی کفایت نمیکند و باید در تصمیم سازیها هم دانشگاهیان حضور داشته باشند.
فتحیان پور هم افزایی صنعت و دانشگاه را بحثی با قدمت 40 ساله دانست و افزود: آسیب شناسی این توع هم افزایی صورت گرفته ولی چرا با این وضعیت دچار هستیم و دانشگاهها در صنعت جایگاهی ندارند و چرا صنعتیها در دانشگاه سرمایه گذاری نمیکنند به این دلیل است که صنعت ما صاحب تکنولوژی نبوده و صاحب ماشین است و صنعتی که صاحب ماشین باشد به سازنده ماشین چشم دارد و در نهایت به واردات فکر میکند.
وی با بیان اینکه باید به صورت محلی امکانات و منابع را به داشتهها تخصیص داده و درون گرایی ایجاد کنیم، گفت: باید با کشورهای دارای دانش فنی وارد مذاکره شویم تا دانش آنها را به کشور منتقل و برنامهها را بر اساس چالشهای کنونی برنامه ریزی و عملیاتی کرد.
این استاد دانشگاه انتقال تکنولوژی در دسترس(اکتشاف عمیق)، جذب سرمایه سرگردان، حمایتهای دولت در زمینه تهیه لایههای اکتشافی را راهکار چالشهای معادن ذکر کرد.
وی معتقد است برنامه و بودجه استان فعال نیست و مشکل بزرگ در این زمینه، تکلیفی عمل نکردن استانهاست از این رو با فعال شدن برنامه و بودجه برای حل مشکلات در مقیاس محلی استانی ابتکار عمل به دست بگیریم.
وی با اشاره به احداث مجتمع سنگ بدون دورریز، افزود: 52 محصول مختلف از ضایعات سنگ تولید میشود که نیازمند مدیریت، نظارت و برنامه ریزی مدون است.
تولید ناخالص داخلی معدن کمتر از نیم درصد بودجه کشور است
مشاور کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان در این میزگرد افزود: متاسفانه تولید ناخالص داخلی معدن ما کمتر از نیم درصد بودجه کشور است که نشان دهنده جفای بزرگ به معدن شده است در این راستا تصمیماتی که در راس برای بخش معدن دریافت میشود کمتر از ضربات خارجی نیست.
حسام الدین فرهادی با گلایه از مشخص نبودن آمار معادن ایران گفت: اینکه آمار درستی از معادن در دست نداریم یکی از معضلات این بخش به شمار میرود که سبب نبود انسجام و برنامه ریزی شده است.
وی به نقل از یکی از مسوولان کشوری گفت: میانگین اکتشافات کشور در بخش معدن کمتر از 50 متر است در حالی که باید 150 متر اکتشافات داشته باشیم تا به یک ماده معدنی دست پیدا کرده و کلیاتی از این ماده داشته باشیم.
مشاور کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان اضافه کرد: نگاه دست دومی به معادن سبب به وجود آمدن وضع کنونی شده و باید گفت نقاط مثبت در بخش معدن کم است و اتفاقاتی که در این بخش رخ میدهد خوشایند نیست.
وی ادامه داد: تنها با حرف راهبرد جایگزینی معدن به جای نفت امکان پذیر نیست و مسوولان باید تمهیداتی بیاندیشند تا این صحبت به واقعیت تبدیل شود اما باید گفت که هیچ اراده قوی در این زمینه وجود ندارد.
فرهادی عقب ماندگی این بخش را کلاسیک دانست و گفت: ترکیه از سال 1985 تا 2018 در راستای سنگ و معدن جهش قابل توجهی داشته به گونهای که با چین در رقابت است اما ایران با وجود ظرفیتهای فراوان معدنی، معادن آن رو به کاهش است.
مشاور کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان با بیان اینکه اکتشافات عمیق معدنی مختص بخش حاکمیتی است، تصریح کرد: همچنین بخش خصوصی وظیفه سرمایه گذاری در این بخش را دارد.
الفبای معدن کاری را فرا نگرفتهایم
دبیر کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان با اشاره به اینکه الفبای معدن کاری را به خوبی فرا نگرفتهایم، گفت: راهبرد مناسب را نیاموختیم تا کلید همه مشکلات را به دست بگیریم و آنها را حل کنیم.
شهریار شعبانی در این میزگرد آموختن الفبای کار را راه موفقیت در تمامی بخشها به ویژه معادن دانست و افزود: وزارتخانه معضل اصلی ماست زیرا از ظرفیتهای معدن استفاده میکنند اما برای معدن هیچ مولفه و نقطه مثبتی در نظر نمیگیرند.
وی ادامه داد: براساس قانون 70 درصد هزینهها باید خرج زیر ساختهای معادن، سه درصد به نظام مهندسی و بخشی هم به محیط زیست و منابع طبیعی اختصاص داده شود اما متاسفانه این اقدام صورت نمیگیرد.
دبیر کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان با اشاره به اینکه در 10 سال گذشته هیچ ظرفیتی برای بخش معدن در نظر نگرفتند، اظهارداشت: طبق ماده 14 معادن، 65 درصد از حقوق دولتی دریافت شده باید صرف ظرفیتهای قانونی معدن و زیر ساختها شود که تاکنون این اقدام صورت نگرفته است.
وی ادامه داد: زمانی که قرار است از خشنترین وسیله به عنوان سنگ آهن تا نرم ترین آن به عنوان کِرم دست و صورت یک وزیر نظر بدهد معدن وضعیت بهتری نخواهد داشت.
شعبانی تفکیک وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت از یکدیگر را خواستار شد و افزود: مشکلات ما ریشهای است تا زمانی که این مشکلات به صورت عمقی و ریشهای حل نشود روزانه شاهد تعطیلی 2 معدن هستیم.
وی با اشاره به اینکه از نظر تعداد 98 درصد معادن کشور در اختیار بخش خصوصی است، اضافه کرد : از نظر حجم اگر 200 درصد دیگر هم در اختیار بخش خصوصی باشد باز هم این 2 درصد جبران نمیشود.
دبیر کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان بیان کرد: وقتی قرار به واگذاری برنامه اکتشافی جدید باشد، دولتیها و خصولتیها به راحتی خصوصیها را میبلعند و پهنههای اکتشافی واگذاری و مزایده در عمل به نام آنها و به کام دیگران تمام میشود.
وی در خصوص تهیه نقشه راه در بخش معدن گفت: این نقشه تهیه شده اما واقعیت بودن آن مشخص نیست، هیچ تمهیدات و تسهیلات دولتی از طرف حکومت و دولت برای بخش معدن نداریم.
شعبانی ادامه داد: زمان محلوجی (وزیر اسبق معدن و فلزات) اقدام خوبی در راستای نوسازی ناوگان ماشین آلات معدنی صورت گرفت که هنوز 80 درصد معادن با همان ماشین آلات کار میکنند و در زمان حال فرسوده است.
وی مشکلات معدن را زیر ساختی دانست و گفت: دولت بیش از این باید به بخش معدن توجه کند زیرا معدن باعث امنیت در کشور شده است.
دبیر کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان اکتشافات معدنی را وظیفه حکومت دانست و افزود : دولت باید اکتشافات را توسط سازمانهای زیر مجموعه (نقشه برداری و زمین شناسی) با بودجههای کلان ( 9 هزار میلیارد ریال در سال جاری) قرار داده سپس به سرمایه گذار واگذار کند در این صورت میتوان به ظرفیتهای آهن و مس در منطقه توجه کرد.
وی ارتباط دانشگاه با صنعت را یکی از راهکارهای حل مشکلات معادن دانست و اظهارداشت: باید بر روی نداشتن اعتماد بخش خصوصی به دانشگاهها، نبود مطابقت پژوهشهای دانشگاهی با خواستههای صنعت و فعالیتهای عملیاتی در دانشگاهها و اطلاع رسانی علمی در صنعت توجه بیشتری صورت بگیرد.
شعبانی با اشاره به اینکه باید برای اجرای بهینه تکالیف و ماموریتهای توسعه بخش معادن 65 درصد هزینه شود، تصریح کرد: از این مقدار 12 درصد به جهاد کشاورزی (جهت احیا و بازسازی محل عملیات معدنی)، 20 درصد برای جهاد کشاورزی جهت کمک به محیط زیست و منابع طبیعی، 3 درصد نظام مهندسی و 15 درصد به استان برای تامین زیر ساختها صورت بگیرد اما مشخص نیست چرا این بودجه تخصیص داده نمیشود.
نبود ارتباط بین صنعت و دانشگاه معضل بخش معادن است
استاد دانشکده معدن دانشگاه صنعتی اصفهان افزود: استان اصفهان علاوه بر جاذبههای تاریخی، گردشگری و فرهنگی ظرفیت و جاذبهای در بخش معدن به ویژه در بخش سنگهای ساختمانی دارد.
به گفته راحب باقرپور نیمی از سنگهای کشور در استان اصفهان بُریده میشود و حدود یک سوم از سنگ بُریهای کشور در این استان مستقر هستند.
وی بیان کرد: ایران پس از نفت و گاز بزرگترین ذخیره زمین شناسی سنگهای ساختمانی را داراست که بالغ بر 1.2 میلیارد تن ذخایر قطعی و نیز ذخایر احتمالی بالغ بر 4.5 میلیارد تن است.
استاد دانشکده معادن دانشگاه صنعتی دانشگاه اصفهان، سنگهای ساختمانی را از منابع معدنی ایران پس از نفت و گاز دانست و ادامه داد: سنگهای ساختمانی در ایران از حیث ذخیره جز سه کشور نخست جهان است.
به گفته وی مطابق با آمار سال 90، نزدیک به هزار و 100 معدن فعال در بخش سنگ ساختمانی در کشور وجود دارد که آنها نزدیک به 15 میلیون تن سنگ خام تولید میکنند.
باقرپور اضافه کرد: در سال 90 ایران 13 درصد سهم جهانی تولید سنگ خام را داشته و این در حالی است که در شرایط کنونی با وجود تحریمها این میزان کاهش پیدا کرده است.
وی بیان کرد: بیش از 6 هزار واحد سنگ بری در کل کشور مشغول به فعالیت هستند و بیش از یک سوم این سنگ بریها در اصفهان وجود دارد که میتوان گفت نیمی از سنگ ایران در اصفهان بُریده میشود.
باقرپور گفت: باید بین صنعت و دانشگاه هم افزایی وجود داشته باشد تا معضلات و مشکلات از لحاظ علمی و تحقیقات برطرف شود.
به گفته وی ارزش افزوده سنگهای ساختمانی در جهان 200 دلار در تن است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه از استانداردهای لازم در زمینه مواد معدنی بی بهره هستیم، بیان کرد: صادرات مواد معدنی به کشورهای دیگر نمیتوانیم داشته باشیم زیرا استانداردها را مورد توجه قرار نمیدهیم.
باقرپور یکی از معضلات در بخش معدن را نبود ارتباط بین صنعت و دانشگاه و نیز کاغذبازی اداری دانست و با بیان اینکه در ایتالیا 62.5 درصد سنگ فرآوری شده به بازار عرضه میشود، گفت: در اردن 45 درصد، هند 40 درصد، مصر 37.5 درصد، استرالیا 40 درصد و ایران 25 درصد سنگ فرآوری میشود و بقیه آن دور ریخته میشود.
وی ادامه داد: در ایران 75 درصد منابع سنگ را تبدیل به ضایعات میکنیم که اثر مخربی برای محیط زیست، کشاورزی داشته و ریزگرد تولید میکند و در حالی که میتوان از ضایعات حدود 52 محصول معدنی دیگر به دست آورد.
این استاد دانشگاه با اشاره به این که از صنعت روز دنیا به لحاظ ساختاری، فرهنگی و صنعتی عقب هستیم، افزود: معضل صنعت سنگ ساختمانی در استان اصفهان نداشتن آب است زیرا صنعت سنگ سنتی و آب بر است و به زودی کم آبی دامن سنگ بریهای استان را میگیرد.
باقرپور همچنین با اشاره به سازماندهی معادن شن و ماسه استان افزود: از سالهای گذشته دانشگاهیان به دنبال سازماندهی این معادن بودند تا معضل ریزگردها در شرق اصفهان برطرف شود.
وی از آمادگی دانشگاه با صنایع سنگ ساختمانی نسبت به دور نریختن ضایعات این بخش خبر داد و بیان کرد: از ضایعات محصولات جدیدی تولید می شود که نباید 75 درصد منابع سنگ ساختمانی را تبدیل به ضایعات و محیط را آلوده کنیم.
تفکیک وزارت صنعت، معدن و تجارت ضروری است
استاد دانشکده معدن دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اینکه چهار کشور آمریکا، روسیه، ایران و کانادا به ترتیب دارای ذخایر معدنی و نفتی هستند، گفت: کشورهایی که دارای ذخایر معدنی و نفتی با هم باشند، کم هستند.
سید هادی حسینی ادامه داد: بعد از انقلاب و پس از پنج برنامه توسعهای تدوین شده در برنامه ششم اعلام شد که معدن و صنعت خط نخست کشور قرار بگیرد و به تازگی به این موضوع پی بردیم که میتوان از معدن هم ثروت تولید کرد.
وی با بیان اینکه در بخش معدن دچار عقب ماندگی کلاسیک هستیم، تصریح کرد: از دیرباز تاکنون نفت یک محصول سیاسی بوده و نسبت به معادن هم بی توجه بودهاند به همین دلیل در زمان حال معادن ما دچار مشکلات عدیدهای هستند.
به گفته این استاد دانشگاه در کشور ما صنعت معدن کاری دارای سه مزیت تنوع مواد معدنی و ذخایر بالا، دسترسی به آبهای آزاد و نیروی انسانی توانمند ارزان است همچنین معایب آن نبود سیاستهای کلان، فناوری عقب مانده و مشکلات سیاسی است.
این استاد دانشگاه معتقد است باید وزارت معادن به صورت جداگانه داشته باشیم، همچنین باید در سطح کلان به معدن توجه شود.
وی افزود: تا وقتی باور نداشته باشیم که معدن میتواند اقتصاد کشور را نجات دهد و این موضوع در مجلس و دولت حل نشود نمیتوان کاری از پیش برد.
حسینی اظهارداشت: نروژیها 9 درصد بودجه نفت خود را صرف سرمایه گذاری و 2 درصد را در اقتصاد کشور (یک درصد آن صرف آموزش) میکنند که در ایران هم باید یک درصد از منبع سرشار نفت در معدن، کشاورزی، صنایع مزیتی و سرمایه گذاری ماندگار استفاده شود.