منظور از معادن کوچک مقیاس چیست؟
در تعریفی که شورای عالی معادن برای معادن بزرگ انجام داده اگر بررسی کنیم می‌بینیم که تعداد آنها بسیار محدود است و این به دلیل میزان ذخایر و ظرفیت‌های در کار اکتشافی وسیعی است که در سه چهار سال گذشته انجام شده و 270 هزار کیلومتر مربع بایستی بپذیریم که معادن بزرگ و روباز در کشور ما به پایان رسیده و اگر بخواهیم ذخایر وسیع داشته باشیم بیشتر باید به سمت ذخایر عمقی برویم و در این رابطه نیاز است که با تکنولوژی و فناوری‌های جدید که امکان دسترسی به عمق را می‌دهند دسترسی داشته باشیم. ما در ایمیدرو در اواخر سال 96 و شش ماهه نخست سال 97 طی جمع بندی که انجام دادیم به این نتیجه رسیدیم که برای حوزه فولاد به منظور دستیابی به ظرفیت سال 1404 ذخایر کافی سنگ آهن نداریم و این داستان برای مس و ذخایر دیگر هم وجود دارد. در حقیقت به طور وسیعی معادن متوسط و کوچک برای ما باقی مانده که اگر بتوانیم از آنها بهره برداری کنیم می‌توانیم ذخایر خوبی برای آینده تولید داشته باشیم. ایران چند مزیت اساسی در این رابطه دارد؛ نخست آنکه معدنی است اگر همه معادن بزرگ، متوسط و کوچک را با یکدیگر جمع بزنیم ما در مجموع ذخایر خوبی داریم که اگر بتوانیم به عمق برسیم این ذخایر عالی می‌شود. دوم اینکه از لحاظ گاز ما در رتبه‌های نخست در دنیا قرار داریم وقتی این ذخایر با ماده معدنی ممزوج می‌شود ذخایر خوبی ایجاد می‌کند که در دنیا تعداد کشورهایی که چنین ذخایری دارند از تعداد انگشتان دو دست کمتر است، به همین دلیل ارزش افزوده بالا برای توسعه کشور باید مدنظر قرار گیرد. نکته سوم جایگاه ویژه ایران از نظر منطقه‌ای است که از یک به دریای آزاد دسترسی دارد و از طرف دیگر در میان 10 کشوری قرار گرفته که دسترسی به دریا ندارند و از راه ایران می‌توانند به دریای آزاد دسترسی داشته باشند، ضمن اینکه تولیدات صنایع معدنی ما نه تنها مورد نیاز کشورهای منطقه بلکه برای تمام دنیا یعنی حتی اروپا و آسیا هم ارزشمند است. لذا در نیمه اول سال 97 برنامه ریزی شد که با توجه به جمع بندی ایمیدرو و تهیه و تولید که معادن روباز بزرگ دیگر وجود ندارند باید به سمت معادن متوسط و کوچک برویم. روی آوردن به معادن کوچک و متوسط ضمن تامین مواد اولیه موجب می‌شود ظرفیت اشتغال و توسعه در مناطق محروم فراهم می‌شود و این ماموریت به شرکت تهیه و تولید مواد معدنی داده شد و الحق و الانصاف که مهندی جعفری هم با علاقمندی و باتوجه به تجربه‌ای که داشتند توانستند این کار را در دست بگیرند و در این زمینه موفق هم عمل کردند، خوشبختانه مدیریت جدید ایمیدرو هم از این کار حمایت کرد و موضوع فعال سازی معادن کوچک متوسط به این طریق در دستور کار وزارتخانه و ایمیدرو قرار گرفت.
چه تسهیلات و راهکارها یا اقداماتی تاکنون برای بهره‌برداری از معادن کوچک مقیاس در نظر گرفته شده است؟‌چه پیشنهاداتی در این خصوص دارید؟
برای شروع این کار بسیار خوب آغاز کردیم، خانه معدن هم همکاری خوبی با ما داشت و این منجر به یادداشت تفاهمی شد که در آن 500 معدن کوچک و متوسط شناسایی شدند تا شرکت تهیه و تولید و ایمیدرو در آنها سرمایه‌گذاری کنند و خانه معدن هم در روند کار حضور داشته باشد. قرار بر این شد تا بوروکراسی‌های وزارتخانه و ادارات کل مانند محیط زیست و دیگر ادارات مختلف برطرف شود ضمن اینکه بتوانند معادن کوچک با فروش بلندمدت و مداوم به تولیدکنندگان و کارخانجات مساله نقدینگی و دیگر مسائل را حل کنند. شرکت مس کار وسیعی را در حمایت از معادن کوچک مقیاس شروع کرد و مدیریت جدید مس آقای دکتر سعدمحمدی هم با قوت این طرح را حمایت می‌کنند. در همین رابطه شرکت میدکو و گل گهر هم در این مدت در این زمینه فعال شدند. میدکو در جلال آباد معادن کوچک را در حوزه زغالسنگ و سنگ آهن تقویت کرده و شروع به خرید مواد اولیه از آنها کرده است. در شرکت تهیه و تولید مواد معدنی هم قراردادی با طلای موته منعقد شد که با این حمایت ظرفیت تولید طلای شمش از 200 و خرده‌ای به 600 برسد که تمام اینها جزو موارد مثبتی است که در این مدت انجام شده است.
مشکلات اصلی در مسیر احیای معادن کوچک مقیاس چیست؟
معادن کوچک اصولا ظرفیت محدودی که دارند به نوعی برای آنها مشکل به حساب می‌آمده است. به این مفهوم که ممکن است هزینه‌های بهره بردازی از این معادن نسبت به قیمت تمام شده رقم غیرقابل قبول باشد، چرا که مانند معادن بزرگ نمی‌توانند سودآوری داشته باشند. زیرساخت‌ها بخش دیگری از این مشکلات است در عین حال حمل و نقل موضوعی دیگر است که می‌تواند هزینه‌ها را غیرمنطقی بالا ببرد و شاید همین مسائل باعث شود که پرداختن به معادن کوچک چندان سودآور نباشد. موضوع بعدی مشکلاتی است که در بوروکراسی اداری کشور وجود دارد، سازمان‌های محلی، مشکلات محلی و درگیری با شوراها و اهالی و البته سازمان‌هایی که اجازه کار نمی‌دهند. مهمتر اینکه سهام‌داران معادن کوچک از نظر نقدینگی دچار مشکل هستند و این مشکلات باید دیده شود، شرکت تهیه و تولید این مشکلات را احصا کرد تا در همکاری ایمیدرو و وزارت صمت به آنها پرداخته شود و حل شوند، همین‌طور لازم است که شرکت‌های بزرگ معدنی حامی این معادن کوچک باشند.
سازمان‌های مرتبط چگونه می‌توانند در پیشبرد اهداف این طرح مشارکت داشته باشند؟
این سازمان‌ها باید به عنوان بزرگترهای خانواده نخست مشکل نقدینگی را با خرید بلند مدت و دادن پیش پرداخت حل کنند. مسائل حقوقی به عنوان فرزندان خود آنها را زیر بال و پر بگیرند که برای هر دو طرف منفعت دارد. یکی از کارهایی که باید صورت بگیرد این است که با توجه به اینکه واحدهای حقوقی مالی قوی دارند به عنوان برادر بزرگ یا پدر خانواده معادن کوچک را با پیش پرداخت مواد یا وام‌های بلندمدت کمک کنند و بتوانند مواد اولیه را تجمیع کنند تا معادن کوچک را که در مجموع ذخایر وسیعی دارند زیر بال و پر بگیرند.