آل اسحاق در تشریح مثالی به زمان وقوع جنگ در کشور اشاره کرد و ادامه داد: در زمان جنگ معمولا بیشترین حجم احتکار کالا رخ می دهد و نمی توان گفت که عرضه و تقاضا تعیین کننده قیمت واقعی باید باشد؛ چراکه محتکران با عدم عرضه از شرایط موجود سوءاستفاده خواهند کرد و در نتیجه مصرف کننده متضرر می شود.
وی در ادامه مثال دیگری را مورد توجه قرار داد و گفت: ممکن است کشور در یک سال با خشکسالی یا سرمازدگی و هر نوع حادثه طبیعی که منجر به کاهش تولید محصولات کشاورزی می شود، مواجه شود . در این شرایط هم باید قیمت ها توسط نهاد ناظر کنترل شود.
آل اسحاق همچنین به احتمال وجود مشکلات ارزی در کشور که زمینه ساز کاهش حجم واردات است نیز اشاره کرد و افزود: در زمان بحران های ارزی ممکن است برخی از کالاهای اساسی مثل دارو محدودیت های وارداتی داشته باشند که نهاد ناظر با ورود به بازار، مانع واسطه گری و افزایش قیمت غیر عادی این قبیل کالاها می شود.
وی با اشاره به اینکه برای بررسی اثرات قیمت گذاری در بازارها باید شرایط روز را در نظر گرفت، تصریح کرد: البته در زمان های بحران می توان راهکارهای دیگری به جز کنترل و تعیین قیمت دستوری را اجرا کرد که یکی از آنها بررسی روند عرضه و تقاضا و تزریق کالا به بازار است. به این ترتیب طرف عرضه تقویت می شود و افزایش قیمت کاذب رخ نخواهد داد.
نقش مهم بورس کالا
رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران افزود: مناسب ترین روش برای تنظیم بازار، قیمت گذاری از طریق عرضه و تقاضا است. اما در صورتی که این راه حل با موفقیت همراه نشد و دولت مجبور به دخالت در بازار بود، بهتر است ضمن حفظ قانون در عرضه و تقاضا، در شرایط بحرانی مسائل مهم را از طریق قوه قهریه و نظارت مستقیم پیگیری کند.
وی همچنین سیاست های تشویقی همچون پرداخت یارانه تولید را از دیگر راهکارهایی دانست که در شرایط بحرانی می توان اجرا کرد و گفت: اعمال سیاست های تشویقی مثل پرداخت یارانه به بنگاه های تولیدی و تعیین تخفیف های قیمتی و یا افزایش نرخ خرید ترجیحی محصولات در شرایط مختلف می تواند به بازار کمک کرده و همچنین قیمت گذاری دستوری هم رخ ندهد.
وی بر نقش بورس کالا در اجرای نظام عرضه و تقاضای واقعی تاکید کرد و گفت: معاملات کالاها در بستر بورس کالا باعث شفافیت و تعدیل قیمت ها می شود و این بازار قانونمند می تواند نقش بسزایی در تنظیم و تعیین نرخ ها داشته باشد.
منشاء ایجاد رانت
آل اسحاق گفت: بورس کالا می تواند با ایجاد بازارهایی نظام مند و بر پایه قوانین نظارتی برای اقتصاد کشور بسیار مفید باشد، اما نظارت دقیق و منظم نهاد ناظر برای جلوگیری از دخالت های خلاف عرف قانون بسیار مهم است.
رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران به ارتباط منشاء فساد و رانت با قیمت گذاری دستوری اشاره کرد و گفت: بحث رانت یک زنجیره است که از رانت ساز، رانت خوار و فضای رانتی تشکیل می شود.
وی در ادامه بیان کرد: اگر قرار باشد در کشور با رانت خواری مبارزه شود، باید حلقه ای که باعث ایجاد رانت در کشور می شود را شناسایی و حذف کرد. با حذف فضای رانتی، دو حلقه دیگر که رانت ساز و رانت خوار هستند نیز از گردونه خارج می شوند.