خبرنگار ما  در گفت و گو با دکتر مهدی کرباسیان معاون وزیر و رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) جزئیات بیشتری از عملکرد و همچنین برنامه های آینده این سازمان را جویا شده است که متن کامل آن در ادامه می آید:
* جناب آقای دکتر کرباسیان به عنوان نخستین سوال بفرمایید عملکرد بخش معدن و صنایع معدنی در سال 96 را چگونه ارزیابی می کنید؟
بخش معدن و صنایع معدنی سال 96 را با افتتاح آغاز کرد. در نیمه دوم فروردین 96 شاهد حضور دکتر روحانی رئیس جمهوری در استان مازندران بودیم که در آن برنامه، کارخانه 300 هزار تنی کنسانتره زغالسنگ شرکت زغالسنگ البرز مرکزی (شهرستان سوادکوه) راه اندازی شد که در نوع خود از نظر مسائل زیست محیطی‌ جایگاه برتری نسبت به تکنولوژی های مشابه دارد.
از طرفی دیگر 96 سالی برای به ثمر رسیدن تکنولوژی ایرانی تولید آهن اسفنجی پرد (PERED) بود. آغاز تولید در نخستین کارخانه احیای مستقیم ایرانی در فولاد شادگان هم در اردیبهشت ماه انجام و در نیمه دوم سال به صورت رسمی راه اندازی شد. در سالجاری سه طرح از فولادهای استانی به مدار تولید پیوست که همگی مربوط به پِرِد است. آهن اسفنجی میانه، شادگان و نی ریز پروژه هایی که حدود یک دهه در حال ساخت و در واقع از اواخر دهه گذشته به صورت نیمه فعال بودند،‌ اما در دولت یازدهم و با استراتژی جدید ایمیدرو فعال شدند.
البته این استراتژی شامل همه 34 طرح نیمه تمام شد. در این مسیر در سایه اقتصاد مقاومتی و‌ سیاست های اصل 44 قانون اساسی از توان بخش خصوصی کمک گرفته شد و پروژه ها گام به گام در مسیر افتتاح قرار گرفتند که سال 96 سالی پربار برای راه اندازی طرح های معدنی و صنایع معدنی شد. به ویژه اینکه در منطقه سنگان نیز شاهد انقلابی در راه اندازی پروژه ها بودیم. افتتاح دو کارخانه گندله سازی هر کدام به ظرفیت 5 میلیون تن و یک کارخانه تولید کنسانتره به ظرفیت تولید 2.5 میلیون تن از عملکردهای سال 96 است.
* به نظر شما بخش معدن در سال 96 با چه چالش هایی مواجه بود و تا چه حد توانست مشکلاتش را حل کند؟
چنانچه چالش ها را به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم کنیم؛ در بخش چالش های داخلی عمدتا در هماهنگی و سازماندهی بین نهادها و سازمان های مرتبط با توسعه این بخش زمان بر و برخی اوقات نبود یکپارچگی است. البته تشکیل ستاد زنجیره فولاد در همین راستا انجام شده است. علاوه بر این در بخش سرمایه گذاری نیز کمیته ای تشکیل شده و در حال بررسی موارد هستیم تا بعدها به صورت یکپارچه در کشور عمل شود. در کنار آن تامین مالی، به روز شدن تکنولوژی، بالا بردن بهره وری و مواردی از این دست چالش هاست. اما در خصوص چالش های خارجی‌ باید به مواردی همچون "به روز نبودن استانداردهای گزارش های فنی و اقتصادی" و "ارتباط محدود با بانک ها و موسسات خارجی" اشاره کرد.
البته در بخش بانکی با توجه به تفاهم نامه هایی که اخیرا با بانک های اروپایی و آسیایی منعقد شده،‌ چشم انداز مثبتی پیش رو داریم. برای به روز کردن دانش و گزارش های فنی و اقتصادی هم دوره های آموزشی برای این مهم برگزار شده است تا به قالب مشخصی با طرف های خارجی برسیم. همانطور که می دانید در تهیه گزارش های اکتشاف باید ایجاد طرح ها و توسعه استانداردهایی رعایت شود تا برای موسسات مالی و بانک ها قابل فهم باشد تا بتوان از منابع مالی خارجی بهره بیشتری برد. البته در گذشته این موضوع را به صورت دوره های آموزشی برای شرکت های خصوصی و دولتی برگزار کرده ایم و این برنامه همچنان ادامه دارد.
* موفق ترین بخش های معدن و صنایع معدنی در سال 96 از دیدگاه شما کدامند؟
این موضوع از چند منظر قابل بررسی است. در بخش های سیاستگذاری، تولید،‌ صادرات و ... در این مدت اقدامات موفقی صورت گرفته است. از دید کلان تدوین نقشه راه که بر اساس نگاه وزیر صنعت، معدن و تجارت که مبتنی بر حضور فعال بخش خصوصی در تصمیم گیری ها و سیاستگذاری است،‌گام های بزرگی در توسعه بخش معدن و صنایع معدنی برداشته شده است. البته تمامی طرح ها نکات و تلاش های منحصر به فرد خود را دارند؛‌ همانطور که دو سال قبل فعال شدن ال سی آلومینیوم جنوب اتفاق بزرگی برای ایمیدرو و حوزه صنایع معدنی بود،‌ سال 96 نیز اتفاقات منحصر به فرد خود را داشت.
در سال 96 می توان زنجیره فولاد را مثال زد. سال 96 شاهد عملیاتی شدن تکنولوژی تولید فولاد به روش "پرد" شدیم. نکته حائز اهمیت این است که تاکنون تنها یک روش برای احیای مستقیم در کشور وجود داشت، اما اکنون متخصصان کشورمان روش ایرانی "پرد" را ثبت جهانی و به طور عملی وارد پروسه تولید کرده اند. این تکنولوژی مصارف انرژی،‌ هزینه تولید و نگهداری را به طور محسوسی پایین می آورد. به همین دلیل می توان جایگاه فولاد را با توجه به رویدادهای سال 96 برجسته تر دید. با این حال طی سال های قبل نیز اقداماتی مثل اجرای طرح عناصر نادر خاکی، فعال سازی پروژه تولید کنسانتره تیتانیوم و آنتیموان هم برجستگی دانش و فناوری داشته اند. سال 96 شاهد عیان شدن نتایج اکتشافاتی شدیم که از سال 93 آغاز شده است.
همچنین راه اندازی زغالشویی سوادکوه، روسازی جاده شورجستان، راه اندازی مجدد معادن زغالسنگ گلیران و گلندرود، گندله سازی مبارکه، ‌گندله سازی اپال پارسیان،‌ کنسانتره توسعه ملی و ... از جمله این طرح ها به شمار می رود.
طرح های آماده افتتاح نیز شامل خط 7 کنسانتره گل گهر 2 میلیون تنی، گندله بوتیا 2.5 میلیون تنی، کنسانتره جلال آباد، زیرساخت منطقه پارسیان خط انتقال برق و 14 کیلومتر جاده، زیرساخت خطوط گاز و سیل بند و  احیای مستقیم کارخانه های فولاد استانی سبزوار و بافت است.
آغاز عملیات اجرایی ساخت کارخانه های سرب و روی مهدی آباد، آغاز عملیات اجرایی پروژه کنسانتره تیتانیوم، روسازی راه معادن مهاباد، کلنگ زنی طرح کلرید کلسیم و هیدروکسید منیزیوم، فاز توسعه خور و بیابانک نیز در سالجاری انجام می شود.
* تعامل دولت و بخش خصوصی در حوزه معدن و صنایع معدنی را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا در این خصوص پیشنهاداتی برای تقویت همکاری ها ارائه شده است؟
یکی از اقداماتی که همزمان با شروع به کار دولت دوازدهم آغاز شده و همواره مورد تاکید وزیر صنعت، معدن و تجارت قرار دارد؛ تشکیل ستادهای تخصصی در صنایع مختلف است. موضوعی که به این حوزه ارتباط داشته باشد؛ تشکیل ستاد زنجیره فولاد است. به طوری که با حضور روسای تشکل های این بخش و رئیس کمیسیون تخصصی اتاق بازرگانی موضوعات مختلف روز و برنامه های آینده با استفاده از رایزنی تشکل ها به بحث گذاشته و تصمیم گیری می شود. جلسات منظمی در ستاد با حضور نمایندگان بخش خصوصی و معاونان وزیر صنعت، معدن و تجارت برگزار می شود. این اواخر و در اسفند ماه هم موضوعات روز از جمله نحوه رسیدن به اهداف طرح جامع فولاد را در دستور کار داشت؛ به طوری که تامین مواد اولیه،‌ برطرف کردن نیاز صنایع پایین دستی، ایجاد توازن در زنجیره، فعال شدن طرح های راکد و ... مورد بحث و تصمیم گیری قرار گرفت. نکته مهم در این نوع تصمیم گیری‌ استفاده از خرد جمعی و تامین منافع جمعی است که با حساسیت بیشتری نسبت به قبل پیگیری می شود.
* به نظر شما چه مشوق هایی برای رشد و توسعه بخش معدن و صنایع معدنی نیاز است؟
مطالعاتی که اخیرا صورت گرفته نشان می دهد همزمان باید اقداماتی در نهادها و دستگاه های مختلف انجام شود تا شرایط رشد و توسعه بیش از پیش فراهم آید. به عنوان مثال هزینه های احداث پروژه ها با کاهش هزینه های بانکی مرتبط با صادرات و امکان گشایش اعتبار اسنادی برای مشتریان و کشورهای هدف صادراتی، ارائه تسهیلات مالی با بهره پایین یا بدون بهره برای خرید و انتقال فناوری، معافیت های مالیاتی جدید دولتی برای صادرکنندگان نمونه، به روزرسانی استانداردها با هدف ارتقای کیفیت محصول، افزایش رقابت پذیری آن و شناسایی ظرفیت های خالی از این جمله اند. در کنار این عوامل توسعه زیرساخت ها شامل آب، برق‌،‌ گاز و حمل و نقل نیز یکی از مهمترین عواملی است که شرایط رشد صنایع این بخش را فراهم می سازد و جنبه تشویقی برای کارآفرینان و صادرکنندگان دارد.  
* به نظر جنابعالی وضعیت اکتشافات معدنی و سرمایه گذاری در حوزه معادن چگونه است و چه راهکارهایی را برای تقویت این دو بخش مناسب می دانید؟
خوشبختانه یکی از اقدامات تاثیرگذار طی سال های اخیر، اجرای برنامه اکتشافی بوده است. هر چند که برخی اجرای چنین حجمی از کار را تصور نمی کردند، اما در نهایت فازهای اولیه اکتشاف در 250 هزار کیلومتر مربع از مساحت کشور آغاز شد. این برنامه شامل پهنه های اکتشافی و پروژه های اکتشافی است.
در خصوص پهنه های اکتشافی باید به اجرای عملیات فازهای شناسایی، پیجویی و اکتشاف عمومی در 21 استان شامل  36 پهنه در بیش از 250 هزارکیلومتر مربع درگستره کشور و شناسایی بیش از 400 آنومالی جدید اشاره کنم.
در ارتباط با پروژه  های اکتشافی نیز اجرای 82 پروژه در فازهای اکتشاف عمومی، تفصیلی و تکمیلی در کشور بر روی مواد معدنی مختلف نظیر آهن، زغالسنگ، پلی متال، طلا، مس، آنتیموان، سرب و روی، کرومیت، تیتان، نیکل، مولیبدن، باریت، فسفات بوکسیت، عناصر نادر خاکی و شورابه ها (پتاس، منیزیم، لیتیم و ...) در دستور کار قرار دارد.
لازم به ذکر است سال 96 برای این بخش 1200 میلیارد ریال اعتبار پیش بینی شد که در شرکت ها و واحدهای زیرمجموعه این سازمان بود. البته در کنار ایمیدرو، سازمان زمین شناسی نیز بودجه جداگانه ای برای طرح های اکتشافی در اختیار دارد.
نکته ای که باید به آن اشاره کنم اینکه طی ماه های اخیر به آهستگی شاهد نمایان شدن دستاوردهای برنامه اکتشاف بودیم. هدف اجرای برنامه اکتشاف هم تامین نیازهای برنامه های توسعه ای بوده است. رسیدن به ظرفیت های مورد نظر چشم انداز 1404 بدون در اختیار داشتن مواد معدنی قابل اتکا امری دشوار است. رشد 500 میلیون تنی ذخایر سنگ آهن،‌ 40 تنی طلا، ‌مس، 21 میلیون تنی بوکسیت و حتی 30هزار تنی آنتیموان از نتایج این برنامه است. از طرفی باید اذعان کرد به رغم این نیاز صنایع به مواد اولیه، در دنیا شاهد افت سرمایه گذاری در اکتشاف هستیم. با این حال ما سعی کرده ایم با همکاری سازمان زمین شناسی و معاونت معدنی و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت سرمایه گذاری های اولیه را انجام داده و مراحل بعدی را در اختیار بخش خصوصی قرار دهیم تا شاهد مشارکت شرکت های داخلی در این موضوع حیاتی باشیم. اخیرا فاز مشارکت جویی از بخش خصوصی را آغاز کرده ایم؛ به طوری که با تفکیک پهنه های اکتشافی، فراخوانی برای جذب سرمایه ادامه فعالیت های اکتشافی صادر شده است.
در واقع معرفی این پهنه ها، نخستین دستاورد رسمی برنامه اکتشاف 250هزار کیلومتر مربعی است. در راستای مشارکت بیشتر بخش خصوصی در توسعه زنجیره معدن و اجرای سیاست های اصل 44 قانون اساسی، این پهنه ها که حاصل فعالیت های اکتشافی ایمیدرو از سال 93 است، در اختیار سرمایه گذاران قرار داده می شود.  طی این مدت 400 محدوده معدنی مشخص شد و اکنون 15 محدوده از میان آنها در پهنه ای به وسعت پنج هزار کیلومتر مربع، برای جذب سرمایه گذاری ایرانی، خارجی یا سرمایه گذاری مشترک آماده شده اند.
با توجه به قوانین و مقررات جاری کشور و قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی و همچنین در راستای تامین نظر هیات دولت مبنی بر لزوم تشویق بخش خصوصی به سرمایه گذاری و مشارکت در فعالیت های اقتصادی کشور در نظر است نسبت به جلب سرمایه گذار بخش خصوصی واجد صلاحیت فنی، مالی و دارای تجربه های مفید، مرتبط و دارای دانش فنی مربوطه به منظور مشارکت در اکتشاف و بهره برداری از بلوک های 15 گانه پهنه اکتشافی آباده - جازموریان اقدام شود.
* عملکرد مجموعه تحت مدیریت جنابعالی در سال 96 چگونه بوده و چه اقدامات و طرح های مهمی را برای سال 97 در برنامه دارید؟
همانطور که اشاره شد سال 96 زمان راه اندازی طرح هایی بود که سال ها متوقف بودند و این مهم حاصل اقدامات دولت یازدهم بود؛ فعالیت همه جانبه ای که با مشارکت بخش خصوصی و نگاه جدید این سازمان شکل گرفت. طرح های زنجیره فولاد همچون دو گندله سازی 5 میلیون تنی و یک کنسانتره سازی در سنگان،‌ 3 کارخانه آهن اسفنجی از مجموعه فولادهای استانی و اخیرا صبا فولاد خلیج فارس کمک بزرگی به زنجیره فولاد خواهند کرد. همچنین آغاز عملیات اجرایی فاز یک بندر پارسیان که در بخش زیرساخت اقدامی تاثیرگذار محسوب می شود، در اسفند ماه و همزمان با سفر رئیس جمهور به هرمزگان صورت گرفت. این فاز با ساخت ۴ پست اسکله شروع و در فازهای بعدی در نهایت به ۱۹ اسکله افزایش می یابد. سرمایه گذاری این پروژه 170 میلیون یورو است.
منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر پارسیان در غرب استان هرمزگان در 30 کیلومتری عسلویه واقع شده و افزون بر ۱۰ هزار هکتار است که تحت مدیریت ایمیدرو قرار دارد. این منطقه میزبان صنایع معدنی و پتروشیمی خواهد بود که تاکنون نیز تعدادی از شرکت ها زمین ها را تحویل گرفته اند.
در سال 97 نیز ادامه راه اندازی طرح های فولاد استانی و همچین گندله سازی و کنسانتره سازی در سنگان را خواهیم داشت. همچنین در حوزه زیرساخت 2500 هکتار زیرساخت جدید توسعه صنعتی در منطقه ویژه خلیج فارس و فاز نخست منطقه ویژه اقتصادی کاشان ایجاد خواهد شد. علاوه بر این در بخش های عناصر نادرخاکی و فسفات شاهد فعال شدن طرح های جدید خواهیم شد. در آینده نزدیک جزئیات طرح ها به صورت دقیق تری اعلام خواهد شد.‌