در دومین روز پنجمین همایش اقتصاد صنایع پلاستیک در ایران؛ رئیس گروه پتروشیمی دفتر صنایع شیمیایی و پلیمری وزارت صمت، عضو هیات‌علمی پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران و مدیر فنی شرکت تولیدی لوله‌واتصالات وحید درباره مشکلات و راهکارهای این صنعت سخنرانی کردند.
به گزارش جهان معدن ؛رئیس گروه پتروشیمی دفتر صنایع شیمیایی و پلیمری وزارت صنعت، معدن و تجارت در این مراسم از رشد ۱۷درصدی صادرات مصنوعات پلاستیکی در سال ۱۴۰۲ خبر داد.
رسول علیرضایی‌شهرکی با اعلام این خبر گفت: میزان صادرات مصنوعات پلاستیکی کشور در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ به لحاظ ارزش حدود ۱۷درصد رشد داشته است و در صورتی که این رشد برای ۵ سال متوالی پیش‌رو ادامه داشته باشد؛ در پایان ۵ سال آینده صادرات مصنوعات پلاستیکی ایران به رکوردهای تازه‌ای در این زمینه دست خواهد یافت و حدود ۱۰۰درصد نسبت به سال ۱۴۰۲ رشد خواهد داشت.
وی در سخنرانی خود در روز دوم پنجمین همایش اقتصاد پلاستیک در ایران که هشتم و نهم مهر ماه برگزار شد؛ در تشریح وضعیت سرمایه‌گذاری واحدهای موجود، طرح‌ها و مجوزهای صادره در حوزه صنایع تکمیلی در کشور به منظور ترسیم دورنمای تقاضای پلیمری اعلام کرد: در سال ۱۴۰۲ در مجموع نزدیک به ۹۲۶هزار تن انواع مصنوعات پلاستیکی با ارزش یک‌میلیارد دلار از کشور صادر شده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل (۱۴۰۱) به لحاظ تغییرات وزنی ۱۷.۷درصد رشد داشته است. علیرضایی‌شهرکی همچنین در خصوص تازه‌‌‌‌‌ترین برآوردها درباره واردات مصنوعات پلاستیکی به کشور نیز اعلام کرد: در حوزه واردات نیز در سال ۱۴۰۲ در مجموع بیش از ۱۲۸هزار تن واردات با ارزش بیش از ۵۳۹هزار دلار صورت گرفته که در این زمینه نیز رشد وزنی ۱۰درصدی به ثبت رسیده است. وی در خصوص وضعیت تولید، واردات، صادرات و مصرف پلیمرها در کشور به مقایسه دو مقطع زمانی سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ پرداخت و آمار‌های موجود در این زمینه را ارائه کرد. بنا بر اعلام علیرضایی‌شهرکی در سال ۱۴۰۱ در مجموع ۸میلیون تن انواع محصولات پلیمری در کشور تولید شده است. میزان واردات محصولات پلیمری در سال ۱۴۰۱ معادل ۲۳۵هزار تن بوده و بیش از ۳میلیون و۵۸۴هزار تن انواع محصولات پلیمری در این سال از کشور به سایر کشورها صادر شده است. میزان مصرف انواع محصولات پلیمری نیز در این سال معادل بیش از ۴میلیون و۷۱۲هزار تن گزارش شده است.
وی همچنین در خصوص همین موضوع در سال ۱۴۰۲ گفت: در سال ۱۴۰۲ میزان تولید انواع محصولات پلیمری در کشور چیزی حدود ۷میلیون و ۹۳۸هزار تن گزارش شده است. میزان واردات این محصولات بیش از ۲۹۷هزار تن و صادرات آن بیش از ۲میلیون و۹۰۰هزار تن بوده است. مجموع مصرف محصولات پلیمری در سال گذشته نیز بیش از ۵میلیون و ۳۰۰هزار تن گزارش شده است. به این ترتیب شاهد افزایش ۱۳درصدی مصرف انواع پلیمر در سال ۱۴۰۲ نسبت به مقطع زمانی مشابه سال قبل یعنی سال ۱۴۰۱ بوده‌‌‌‌‌ایم.
پلی‌اتیلن رتبه اول مصرف پلیمرها
رئیس گروه پتروشیمی دفتر صنایع شیمیایی و پلیمری وزارت صنعت، معدن و تجارت همچنین در خصوص وضعیت مصرف پلیمرها در سال 1402 گفت: از مجموع کل مصارف صورت گرفته در حوزه انواع پلیمرها در سال گذشته بیشترین سهم مربوط به پلی‌اتیلن با بیش از 2میلیون و 676هزار‌تن مصرف بوده است. در واقع 50.2درصد از کل مصرف انواع پلیمرها در سال گذشته به مصرف پلی‌اتیلن اختصاص داشته است. بعد از پلی‌اتیلن بیشترین مصرف مربوط به پلی‌پروپیلن با 17.2درصد، پی‌وی‌سی با 11.2درصد، پت بطری با 6.6درصد، پت نساجی 6.5درصد، پلی‌استایرن 5.9درصد، آی‌پی‌سی 1.3درصد و ای‌بی‌اس 1.3درصد بوده است. سهم پلی‌کربنات نیز 0.3درصد گزارش شده است. علیرضایی‌شهرکی گفت: اختصاص بیشترین سهم مصرف پلیمرها به پلی‌اتیلن نشاندهنده دو موضوع مهم است؛ یکی اهمیت این محصول پلیمری و دیگری مزیت رقابتی آن نسبت به سایر محصولات برای تولیدکننده‌‌هاست.
وی با ارائه مقایسه‌‌‌‌‌ای در خصوص وضعیت مصرف پلیمرها طی سال‌های 1401 و 1402 اعلام کرد: بر اساس آمار‌های بورس‌کالا معاملات بورسی این محصولات در سال 1401 معادل بیش از 4میلیون و 226هزار تن به ثبت رسید؛ در حالی که این میزان در سال گذشته (1402) به 4میلیون و815هزار‌تن افزایش یافت.
علیرضایی‌شهرکی در خصوص میزان مصنوعات پلاستیکی تولید شده بر اساس میزان پلیمر مصرف شده نیز آمار‌هایی ارائه کرد. بر اساس اعلام وی در سال 1401 در مجموع بیش از 208هزار‌تن پلیمر مصرف شده جهت صادرات محصولات حد واسط به ثبت رسیده که این میزان در سال 1402 به 418هزار‌تن افزایش یافته است. در سال 1401 بیش از 4میلیون و 712هزار تن انواع پلیمر مصرف شده در داخل گزارش شده است. در همین سال 208هزار تن پلیمر صادر شده تحت‌عنوان کامپاند یا مستربچ و همچنین بیش از 4میلیون و 504هزار‌تن پلیمر مصرف شده جهت تولید محصول نهایی بوده است. در سال 1402 میزان پلیمر مصرف شده در داخل معادل بیش از 5میلیون و300هزار تن بود؛ 418هزار‌تن پلیمر صادر شده تحت‌عنوان کامپاند یا مستربچ و همچنین بیش از 4میلیون و 911هزار‌تن پلیمر مصرف شده جهت تولید محصول نهایی بوده است.
وضعیت جوازهای تاسیس مصنوعات پلاستیک
علیرضایی‌شهرکی همچنین در خصوص وضعیت پروانه‌‌‌‌‌ها و جوازهای تاسیس صادر شده در حوزه مصنوعات پلاستیک گفت: پروانه بهره‌‌‌‌‌برداری برای 9هزار و 939 واحد تولیدکننده مصنوعات پلاستیکی با ظرفیت اسمی بیش از 29میلیون و 657هزار‌تن صادر شده است که 877 مورد از این جوازها مربوط به واحدهای تولیدی بالای 70درصد پیشرفت فیزیکی هستند. ظرفیت اسمی تولید این واحدها چیزی معادل بیش از 4میلیون و 388هزار‌تن است. این در حالی است که 73درصد ظرفیت پروانه‌‌‌‌‌های بهره‌‌‌‌‌برداری صادر شده مربوط به رشته فعالیت‌های حوزه تولید انواع فیلم و کیسه، انواع لوله‌واتصالات، انواع ظرف، بطری، پریفرم و انواع صفحه و ورق است. همچنین 72درصد ظرفیت جوازهای تاسیس صادر شده بالای 70درصد مربوط به رشته فعالیت‌های گفته شده است.
پلیمرهای پلاستیکی؛ فرصتی نیازمند توجه
شروین احمدی عضو هیات‌علمی پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران نیز در این مراسم در سخنرانی خود با عنوان پلیمرهای مهندسی؛ چالش‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری، به موضوع پلاستیک‌‌‌‌‌های مهندسی و فرصت‌هایی که این رشته می‌تواند ایجاد کند؛ پرداخت.
احمدی در این سخنرانی با تاکید بر این موضوع که همه چیز در حال تغییر است، عنوان کرد: مواد مصرفی و میزان تقاضا در دنیا روزبه‌روز در حال تغییر است؛ پس چالش نخست مهم ما این است که چه تولید کنیم و چالش بعدی این است که چگونه تولید کنیم که با کمترین میزان مصرف انرژی و انتشار گاز co2 همراه باشد.
وی در ادامه با اشاره به این موضوع که در صنعت پتروشیمی نیز وضع به همین منوال است، بیان کرد: ابتدا باید ببینیم که یک واحد پتروشیمی چگونه کار می‌کند. در پاسخ به این پرسش باید عنوان کرد؛ میزان سرمایه‌گذاری در واحدهای پتروشیمی چندان تغییر نکرده است، اما با توجه به نوع مصرف انرژی میزان آلایندگی‌‌‌‌‌های آن تغییر پیدا کرده است.
در پلیمرهای پلاستیک در کجا قرار داریم؟
این عضو هیات‌علمی پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران در ادامه با اشاره به این موضوع که باید از تولید پلاستیک عمومی به سمت پلاستیک‌‌‌‌‌های مهندسی پیش رفت، خاطرنشان کرد: در وهله نخست باید به این موضوع توجه کنیم که در پلاستیک مهندسی در کجا قرار داریم؟ در این زمینه چند واحد شکل گرفته‌‌‌‌‌اند که چندان نتوانسته‌اند رشد کنند؛ این موضوع نشان می‌دهد که در پلاستیک مهندسی رشد چندانی نداشته‌‌‌‌‌ایم. البته برای تولید پلاستیک مهندسی باید زنجیره ارزش آن را ایجاد کنیم. در برخی پلیمرها مانند پلی‌‌‌‌‌یورتان رشد کرده‌‌‌‌‌ایم؛ به این دلیل که زنجیره تولید آن را در داخل تکمیل کرده‌‌‌‌‌ایم یا در زمینه پلی‌‌‌‌‌اتین کار کرده‌‌‌‌‌ایم؛ چراکه بالادست آن در داخل قابل تامین بوده است. از این‌رو صنایع پایین‌‌‌‌‌دست آن دو ساله تکمیل می‌شود.
پیش‌‌‌‌‌نیازهای پلیمرهای مهندسی
احمدی در ادامه با تاکید بر این موضوع که تولید پلاستیک‌‌‌‌‌های مهندسی نیازمند پیش‌‌‌‌‌نیازهایی است، بیان کرد: برای واحد تولید پلاستیک مهندسی در وهله نخست باید صنایع بالادست آن در کشور وجود داشته باشد، در وهله بعد باید لایسنس و فناوری معتبر برای واحد آن وجود داشته باشد و در نهایت باید مکان‌‌‌‌‌یابی درستی انجام گیرد. در زمینه مکان‌‌‌‌‌یابی باید اذعان کرد که آمایش سرزمینی درستی انجام گیرد. برای نمونه در استان سیستان‌وبلوچستان ظرفیت نزدیکی به دریا و نیروی کار ارزان وجود دارد، اما در این استان امکانات وجود ندارد و این وظیفه دولت است که این امکانات را ایجاد کند.
دو پلیمر قابل‌توجه؛ پلی‌‌‌‌‌آمید و پلی‌‌‌‌‌استال
وی در ادامه با اشاره به دو نوع پلیمر که باید به فرصت‌های آن برای سرمایه‌گذاری توجه کرد، گفت: پلی‌‌‌‌‌استال و پلی‌‌‌‌‌آمید دو محصول پلیمری مهندسی است که می‌توان امکانات و فرصت‌های آن را بررسی کرد. پلی‌‌‌‌‌استال یک پلیمر قدیمی است که ما در داخل امکان تکمیل زنجیره و لایسنس آن را داریم. لایسنس‌‌‌‌‌های قدیمی آن انرژی زیادی مصرف می‌کرد، اما فناوری‌های جدید میزان انرژی کمتری استفاده می‌کنند. بازگشت سرمایه آن یک سال‌و‌نیم طول می‌کشد و نزدیک به ۲۱میلیون دلار به سرمایه‌گذاری نیاز دارد. یکی از مزیت‌های ما در پلاستیک مهندسی تولید پلی‌‌‌‌‌استال است که طی حدود دو سال جواب می‌دهد.
این عضو هیات‌علمی پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران در ادامه خاطرنشان کرد: پلیمر دیگر برای سرمایه‌گذاری؛ پلی‌‌‌‌‌آمید است که یک پلیمر ساده و روتین است. البته نیاز به سرمایه‌گذاری بالایی در حدود ۶میلیون دلاری دارد و بازگشت سرمایه آن سه سال طول می‌کشد. پلی‌‌‌‌‌آمید در دنیا مصرف می‌شود که بخشی از آن دورریختنی است که می‌توان از آن دوباره استفاده کرد که این امر می‌تواند میزان هزینه‌های قبل از بهره‌‌‌‌‌برداری آن را کاهش دهد.
احمدی در ادامه تاکید کرد: در کشور ما صادرات پلاستیک به شدت عمومی است؛ در حالی که ضروری است به سمت پلاستیک‌‌‌‌‌های خاص و مهندسی پیش برویم. در این پلیمرهای خاص می‌توانیم زنجیره تولید را تکمیل و محصولات نهایی مانند البسه ورزشی تولید کنیم. ما صد‌درصد می‌توانیم به این جایگاه برسیم؛ منتها برای این امر تنها نیازمند هوشیاری و برنامه‌‌‌‌‌ریزی هستیم.
درک شرایط رکودی
مدیر فنی شرکت تولیدی لوله‌واتصالات وحید نیز در روز دوم همایش اقتصاد صنایع پلاستیک به تحلیل عرضه‌وتقاضای محصولات پلیمری در سال 1403 پرداخت.
علیرضا صحاف‌امین با اعلام اینکه مقدار رقابت طی 6 ماه اول امسال 7.9هزار میلیارد تومان بوده است، گفت: این رقم نسبت به میزان مشابه سال قبل 54درصد کاهش یافته، اما با این حال نسبت به رقم سال‌های 1400 و 1401 افزایشی بوده است. وی گفت: از همین‌رو سال 1402 از نظر رقابت انجام شده سال خاصی به شمار می‌رود. مقدار رقابت طی 6 ماهه اول این سال به میزان 17هزار میلیارد تومان بوده است که بیشترین رقم را طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد.
وی در ادامه به مقایسه حجم معاملات در سال‌های گذشته پرداخت و با اشاره به اینکه طی 6 ماهه امسال به میزان 2.3میلیون تن معامله مواداولیه انجام گرفته است، گفت: این رقم نسبت به رقم 2.4میلیون تن سال قبل به میزان 5درصد کاهش یافته است.
صحاف‌امین در ادامه به مقایسه میزان رقابت گریدهای مختلف پلیمری اشاره کرد و گفت: بیشترین میزان رقابت طی سال‌های گذشته روی پت بطری، پلی‌پروپیلن نساجی، پی‌وی‌سی، پت نساجی، پلی‌پروپیلن شیمیایی و پلی‌اتیلن خطی بوده‌است.
به عنوان نمونه طی 6 ماهه اول امسال به میزان 36درصد از کل رقابت 7.9هزار میلیارد تومانی روی پت بطری بوده است. طی 6ماهه سال قبل هم از کل 17هزار میلیارد تومان رقابت صورت گرفته به میزان 24درصد روی پلی‌پروپیلن نساجی انجام شد. این مدیر صنعتی با اشاره به اینکه این آمار‌ها نشان می‌دهد همواره یکی از مشکلات صنعت مساله رقابت بوده است، گفت: در این حوزه چالش‌های دیگری نیز وجود دارد که یکی از اصلی‌ترین آنها به بحران سرمایه در گردش بر می‌گردد.
وی در این خصوص به چند راهکار اشاره کرد که شامل «لزوم درک زنجیره بالادستی از بحران سرمایه در گردش در صنایع تکمیلی و پیدا کردن راه‌حل اجرایی»، «لزوم کنترل و محدودیت چرخه‌‌‌‌‌های عملیاتی برگشت سرمایه در صنعت تولید صنایع تکمیلی»، «انجام فروش‌های مطمئن به دلیل شرایط انقباضی و وجود شرایط رکودی در اقتصاد ایران»، «لزوم کنترل نسبت بدهی جاری به کل دارایی جاری در کمتر از 30درصد (کنترل حساب‌های دریافتنی)» می‌شود.
صحاف‌امین همچنین به شاخص مدیران خرید اشاره کرد که نشاندهنده تقاضا در کل اقتصاد و صنعت است. وی اعلام کرد: این شاخص از اردیبهشت ماه امسال به طور متوالی رو به کاهش بوده که حکایت از وضعیت رکودی اقتصاد دارد.
صحاف‌امین یکی دیگر از مشکلات این صنعت را ناترازی انرژی دانست و گفت: میزان زیان ناشی از قطعی برق در صنایع مختلفی همچون فولاد، پتروشیمی و سیمان متفاوت است، اما به طور میانگین عددی بیش از 1.5 تا 2یورو برای هر کیلووات است.
به گفته وی در حال حاضر‌عددی که از صنایع پتروشیمی، فولادی و سیمانی جهت زیان ناشی از قطعی برق در نظر گرفته شده؛ بیش از 5میلیارد دلار است. این مدیر صنعتی افزود: در بخش صنعتی از 15خرداد ماه با اعلام رسمی دو روز قطعی برق وجود داشته و از 18مرداد ماه به صنایع اعلام شد که در سایر روزها نیز سه ساعت قطعی اضافه خواهد شد.
صحاف‌امین با اشاره به اینکه در حال حاضر 18هزار مگاوات ناترازی در صنعت برق وجود دارد و به دلیل عدم‌سرمایه‌گذاری این مورد طی سال‌های آتی ادامه‌دار خواهد بود، گفت: علاوه بر عدم‌امکان تولید در صورت قطعی برق، آسیب دیدن دستگاه‌های صنعتی، استهلاک خطوط تولید، شکایت مشتریان و از دست رفتن فروش، پایین‌آمدن درآمد کارگران و نارضایتی آنان، ضایعات تحمیل شده به صنعت پلاستیک از سایر صدمات ناشی از این موضوع است.
وی گفت: مطابق با ماده 25 قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار؛ قرار بر نبودن اولویت بخش‌های خدمات مخابرات، واحدهای تولیدی، صنعتی و کشاورزی در قطع برق و گاز بوده، اما تاکنون این بخش‌ها قربانی این مساله بوده‌اند.
صحاف‌امین یکی دیگر از مشکلات را در حوزه مناقصات دولتی دانست و گفت: سرمایه‌گذاری بخش دولتی با استفاده از سرمایه بخش خصوصی صورت می‌گیرد و با توجه به تحویل اسناد خزانه در پاییز 1405 و با نرخ تنزیل 0.52 ضرر بسیار زیادی بر سرمایه در گردش واحدهای تولیدی دارد.
وی همچنین با بیان اینکه وضعیت پرداخت و شرایط تسویه در قراردادهای دولتی و مناقصات به طور عمده نامشخص است، گفت: این در صورتی است که مطابق با قانون برگزاری مناقصات مصوب 1383 و در بند ب ماده 10 این قانون؛ شرایط معامله باید به صراحت همراه با نحوه ضمان تاخیر تعهدات مشخص شود که به نظر می‌رسد بخش خصوصی باید با اقدام حقوقی در این مورد موجبات اجرای آن را خواهان شود.
این مدیر صنعتی همچنین به چالش توقفات ثبت سفارش شرکت‌ها در تامین مواد و ماشین‌آلات اشاره کرد و گفت: از ابتدای اردیبهشت ماه امسال صدور کد هشت رقمی مربوط به ثبت سفارش و انجام این کار به علت عدم‌ثبت برنامه تولید 1403 متوقف شد که صدمه زیادی به تامین موارد ضروری بخش صنعتی و تولیدی کشور داشته است. این موضوع در شرکت‌های بازرگانی آثار غیرقابل‌برگشتی مانند عدم‌امکان تمدید انجام ثبت سفارش و متروکه شدن کالاهای وارد شده در گمرکات را داشته و به واحدهای کوچک و متوسط تولیدی و بازرگانی ضررهای جبران‌ناپذیری وارد کرده است.