کارشناس ارشد بازار سرمایه: حل مشکل قیمتگذاری در بورس کالا باعث توسعه سرمایهگذاری و تولید شد
با توجه به احساس نیاز برای ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته به منظور تقابل آزاد عرضه و تقاضا و دستیابی به اثرات مثبت آن در اقتصاد تولید و مصرف، دولت و مجلس شورای اسلامی بر آن شدند تا بستر قانونی لازم جهت تاسیس و راه اندازی بورسهای کالایی را در ایران فراهم سازند. در این راستا با تصویب بند (ج) ماده (95) قانون برنامه سوم و بند (الف) قانون برنامه چهارم، شورای عالی بورس موظف به تشکیل و گسترش بورسهای کالایی در ایران شد.
در پی این امر، سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریور ماه سال82 به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد. همزمان با ایجاد ساختار بورس کالا، شاهد تولد رقابت در بازار فولاد بودیم و بخش اعظم سود که پیش از این به جیب عده معدودی سرازیر میشد، در درون این صنعت حفظ شد؛ پس از آن بود که صنایع امکان رشد بیشتر یافتند و حتی شروع به سودآوری مطلوب کردند. ماهنامه جهان معدن در گفتوگویی با مهندس زمانیفر کارشناس ارشد بازار سرمایه به بررسی پیامدهای مثبت معامله در بورس کالا و پیامدهای منفی خروج از بورس پرداخته است:
مهندس آزاد رییس سابق اتحادیه آهن فروشان: خروج از بورس موجب نابسامانی دوباره در بازار فولاد میشود
حضور محصولات معدنی و فولادی در بورس کالا باعث واقعی شدن قیمت کالاها، تزریق سود به تولید و شفافیت اقتصادی و در نتیجه افزایش سرعت پیشرفت و توسعه این صنایع شده است. این دیدگاهی است که در گفتوگو با بیشتر کارشناسان معدنی و فولادی در رابطه با حضور محصولات این بخش در بورس کالا به آن اشاره میشود. در واقع صاحبنظران معدنی بر این باورند که بورس کالا با وجود فراز و نشیبهای اقتصادی سالهای اخیر، بستری شفاف و رقابتی برای حضور تولیدکنندگان و مصرف کنندگان فراهم آورده و به واسطه این بستر معاملاتی کشف واقعی قیمتها بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا ایجاد شده است. با توجه به در نظر گرفتن شرایط بحران اقتصادی در داخل کشور انتظارها از چنین ابزاری در نظام اقتصادی ایران این بود که بورس کالا تسهیل کننده فروش داخلی و در عین حال جذب خریدار خارجی باشد، صادرات در شرایط تحریم آن چیزی بود که انتظار میرفت با حضور در بورس کالا برای شرکتها محقق شود. در عین حال در شرایطی که برخی از پیشبینیها با توجه به زیرساختها، پتانسیلها و تجارب بورس کالا، خبر از تمایل تعداد بیشتری از تولیدکنندگان و فعالین بازار فولاد به حضور در این حیطه میداد زمزمههایی مبنی بر خروج محصولات معدنی و فولادی از بورس کالا آغاز شد؛ زمزمههایی که مخالفان و موافقان خود را به همراه داشت، کارشناسان اگرچه در بیشتر موارد بر مزایای حضور در بورس تاکید دارند اما در عین حال برخی بر این باورند که حضور محصولات معدنی و فولادی در شرایط فعلی در بورس چندان به نفع فعالان این بازار و نیز سازوکار بورس کالا نیست؛ در این رابطه ماهنامه جهان معدن در گفتوگویی با مهندس محمد آزاد رییس پیشین اتحادیه آهن فروشان نظر وی را در رابطه با ادامه معاملات در بورس کالا و نیز خروج این محصولات از بورس جویا شده است:
عدم تعادل در بازار فولاد را باید با همخوانی تولید و صادرات برطرف کرد
شرکتهایی که دولتی هستند به اجبار کالای خود را در بورس عرضه میکنند، در واقع دیدگاهی که در میان آنها وجود دارد این است که کنترل بازار را همچنان در اختیار داشته باشند؛ پیشتر از اینها نظر بر این بود که تمامی عرضهها باید در بورس صورت بگیرد در حالی که در همان زمان هم تعدادی از شرکتهای فولادسازی محصولات خود را خارج از بورس هم عرضه میکردند در واقع به نظر میرسد بحث مطرح شده درباره خروج محصولات معدنی و زنجیره فولاد بدان معناست که اجبار فعلی از آن برداشته شود چرا که حتی در آن شرایط هم معاملات روند سختی برای عرضه در بورس نداشت.
دبیرکل کانون نهادهای سرمایهگذاری ایران: دولت مشکل فروش واحدهای فولادسازی را با سازوکارهای بازار سرمایه حل کند نه خارج از بورس
بی شک از مهمترین اهداف تاسیس بورس کالا ایجاد بازاری قانونمند، شفاف سازی معاملات و کشف قیمتها در بستری مبتنی بر عرضه و تقاضا، حذف واسطهگریهای غیرضروری و مبادله آزاد کالا بین عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان است. این مهم در سایه همکاری و همراهی شرکتهای حاضر بورس در کنار متقاضیانی تحقق مییابد که خود به دنبال ایجاد شفافیت در انجام معاملات هستند، بنا به عقیده بیشتر کارشناسان با واقعی شدن قیمت کالاها در بستر بورس کالا و کنار رفتن واسطههای پرشمار، سود حاصل از تولید به سمت تولیدکنندگان رفته و توسعه صنایع مختلف را در سالهای پیشین موجب شده است.
حضور مستمر نهادهای نظارتی، تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و تجار به همراه حضور کارشناسان و ناظران، بازاری شفاف و عاری از خلل در روند عرضه و تحویل کالا نوید میدهد. ایجاد اطمینان بین طرفین معامله،تایید اصالت فروشنده و عرضه کننده، تضمین پرداخت وجه و تسویه کالای مورد معامله، کشف قیمت، شفافیت و ...از مزایای معامله در بورس کالاست. دکتر سعید اسلامی بیدگلی در گفتوگو با جهان معدن در این باره عنوان کرد که خروج محصولات معدنی و زنجیره فولاد از بورس کالا در صورت تحقق، باعث کاهش حجم معاملات در بازار سرمایه میشود و با کاهش حجم معاملات بالتبع نقش بازار سرمایه در اقتصاد کمرنگ میشود.
گفتنی است سعید اسلامی بیدگلی، فارغالتحصیل دکترای مدیریت مالی از دانشگاه شهید بهشتی و نخستین ایرانی تحلیلگر بینالمللی سرمایهگذاری(CIIA)، دارای سوابقی چون؛ دبیرکل کانون نهادهای سرمایهگذاری ایران، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، عضو هیات مدیره شرکت مشاور سرمایهگذاری آرمان آتی، عضویت در انجمن جهانی مدیریت مالی، عضویت انجمن مهندسی صنایع ایران، عضو انجمن مدیریت ایران، عضو انجمن فارغالتحصیلان دانشگاه صنعتی شریف و ... نیز هست.
رییس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران: بورس بهترین سازوکار کشف قیمت و نظارت بر معاملات است
حذف رانت معاملات فولاد و محصولات معدنی از جمله اهدافی بود که به هنگام ورود این محصولات به بورس کالا بر آن تاکید میشد، با این حال وجود سقف رقابت قیمتی معضلی بود که شرکتهای فولادی حاضر در بورس هر از گاهی از آن شکایت داشتند، شهریور ماه سال جاری با حذف سقف رقابت قیمتی تلاش شد تا شرایط برای یکسانسازی قیمتها بین بورس کالا و بازار آزاد و حذف واسطهها در این بازار فراهم شود؛ در ماههای اخیر با توجه به نوسان قیمت ارز بر ادامه حضور این کالاها در بورس تاکید و عنوان میشد این حضور میتواند قدرت پیش بینی و برنامهریزی را در بازار فولاد افزایش دهد. در کنار این موضوع بحث شفاف سازی معاملات که منجر به توسعه و پیشرفت اقتصادی میشود نیز از جمله مزایایی بود که با پیوستن به بورس تحقق آن نزدیکتر میشد. در عین حال برخی از کارشناسان بر این باورند که سازوکار بورس کالا، نقش موثری در ایجاد انگیزه برای سرمایه گذاری بخش خصوصی در صنایع مادر به ویژه صنایع فولادسازی ایفا کرده است؛ با تمام این احوال اما این روزها زمزمههای خروج برخی محصولات زنجیره فولاد از بورس کالا به گوش میرسد، در همین راستا معاون معدنی وزارت صمت در همایش چشم انداز فولاد عنوان کرد: «امروز به دنبال برداشتن کنترلها از صنعت فولاد هستیم، به طوری که آهن اسفنجی و اسلب نیازی به عرضه در بورس ندارند، اما شمش همچنان باید در بورس عرضه شود و سال آینده نیز به احتمال زیاد کنترلها را از شمش بر خواهیم داشت.» چنین اظهارنظری مخالفان و موافقان خاص خود را داشته است؛ سعید صمدی دبیر انجمن زغالسنگ ایران از جمله مخالفان خروج این کالا از بورس است، صمدی بر این باور است که در شرایط فعلی بهترین سازوکار تعیین قیمت محصولات معدنی، فلزی و هر نوع کالای دیگری در ایران بورس کالاست؛ شرح گفتوگوی جهان معدن با سعید صمدی دبیر انجمن زغالسنگ ایران در زیر میآید:
رییس انجمن سنگ آهن ایران: بورس کالا راهکاری مناسب برای تعیین قیمت و تنظیم بازار و شفافیت معاملات
سخن از عرضه محصولات مختلف در بورس کالا که به میان میآید، بیشتر کارشناسان ساختار بورسی را یکی از شفافترین ساختارهای بازار عرضه و تقاضا میخوانند و بر این موضوع تاکید دارند که بورس کالا یکی از دستاوردهای مترقی چند دهه گذشته ایران در حوزه اقتصاد به شمار میرود. بر همین اساس هم در سالهای گذشته تلاش بر این بوده تا عرضه محصولات تولید داخل (اعم از کشاورزی، صنعتی، معدنی) در بورس کالا انجام گیرد، عرضه محصولات پتروشیمی و پس از آن محصولات معدنی (زنجیره فولاد) در بورس از جمله عرضههایی بوده است که همواره مبحث ورود آنها به بورس کالا با استقبال کارشناسی روبرو بوده است؛ با توجه به وضع تحریمهای اقتصادی علیه ایران، عرضه در بورس یکی از مواردی شناخته شد که میتواند به فروش بدون واسطه در سطح داخلی و خارجی کمک کند؛ با این حال این روزها زمزمه خروج محصولات زنجیره فولاد از بورس کالا شنیده میشود، در حالی که زنجیره فولاد پیش از به کارگیری سازوکار بورسی در زنجیره تولید آن، چه برای تامین محصولی مانند سنگ آهن یا زغال سنگ و چه برای عرضه محصولات خود به صنایع پاییندستی همواره با مناقشاتی روبرو بوده است که حتی بحث واردات و صادرات این محصولات را نیز تحت تاثیر قرار داده بود. در چنین شرایطی بحث ارزشگذاری زنجیره فولاد و نحوه تعاملات خریدار و فروشنده با ورود به بورس کالا شکل مدونتر و شفافی به خود گرفت. در گفتوگویی با مهندس مهرداد اکبریان رییس انجمن سنگ آهن ایران، به بحث خروج محصولات معدنی و فولادی از بورس کالا پرداختهایم که شرح این گفتوگو در پی میآید:
دکتر سبحانی رییس انجمن فولاد: مشکل مازاد تولید فولاد در کشور را باید با تسهیل صادرات حل کرد
زمانی که موضوع عرضه محصولات زنجیره فولاد در بورس کالا مطرح شد، همواره این امید وجود داشت که با حذف دست دلالان و رانتهای موجود در بازار آزاد، تحولی بنیادین در معاملات فولاد ایجاد شود؛ کارشناسان بارها شفافیت معاملات در بورس کالا را دلیل محکم عرضه محصولات فولادی در بورس عنوان میکردند؛ با اعتماد به ساختار شفاف این ابزار معاملاتی، این امید در دلها به وجود آمد که چون موضوع قیمت از طریق عرضه و تقاضا در بورس به دست میآید و خریدار و فروشنده با مشخصات حقیقی به عرصه معامله وارد میشوند در نتیجه امکان قیمت گذاری دستوری و ایجاد رانت تا حدود زیادی از بین میرود. تا پیش از ورود محصولات فولادی به بورس کالا، افزایش قیمت محصولات منوط به دریافت مجوز از کمیسیون تنظیم فولاد بود که فرآیندی زمان بر و پیچیده محسوب میشد، از طرفی با توجه به مشکلات سیستم فروش، حوالهها بیشتر در اختیار واسطهها قرار میگرفت که این موضوع باعث تحمیل هزینههای سنگین به مصرف کنندگان این بازار میشد؛ با تاسیس بورس و ورود تولیدکنندگان فولاد به آن، کشف نرخ شکل دیگری به خود گرفت و بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا انجام گرفت. این امر منجر به سوددهی بسیاری از شرکتهای عرضه کننده محصولات فولادی شد که با ورود پول به چرخه تولید، توانستند بسیاری از طرحهای توسعهای خود را راه اندازی کنند. این روزها اما با سر گرفتن زمزمههای خروج محصولات معدنی و زنجیره فولاد از بورس کالا این پرسش ایجاد شده که آیا قرار است بار دیگر پای رانت بازی و قیمتهای دستوری به معاملات فولاد باز شود؟ اگرچه برخی کارشناسان بر این باورند که با توجه به دولتی بودن شرکتهای بزرگ فولادی نرخگذاریها همچنان شکل دستوری و تابع سیاستگذاریهای دولتی خود را حفظ کرده بود، اما در عین حال بسیاری ورود فولاد را به بورس کالا با نتایج مثبت همراه میدانند؛ برای بررسی مزیتها و معایب خروج محصولات معدنی و فولادی از بورس کالا ماهنامه جهان معدن در شماره پیش رو به گفتوگو با دکتر بهرام سبحانی رییس انجمن فولاد نشسته است:
نایب رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی: ضرورت تغییر رویکرد اتاق از پارلمانی به هدایت بخش خصوصی
بخش خصوصی باید با تجمیع منافع درونی، دولت را در احیا و بازتعریف بسترهای فعالیت این بخش مجاب کند که این موضوع جز با تغییر رویکرد اتاق ایران از پارلمانی به رهبری بخش خصوصی امکانپذیر نخواهد بود. این سخنان سجاد غرقی عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران است که برعدم محدودیت فعالیتهای اتاق در قالب پارلمان بخش خصوصی تاکید داشته و معتقد است نقش اتاق در اقتصاد نباید تنها به فعالیتهای پارلمان بخش خصوصی محدود شود، چرا که با فلسفه شکل گیری این نهاد منافات داشته و قادر به حفاظت از منافع فعالان بخش خصوصی و مسئولیتپذیری ضعفهای ساختاری برای تحقق اهداف تدوین شده نخواهد بود.
به گزارش جهان معدن به نقل از ایلنا سجاد غرقی نایب رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران در خصوص چالشهای اقتصادی کشور و نقش اتاق بازرگانی در کاهش تاثیر پذیری فعالیتهای بخش خصوصی از این مشکلات اظهار داشت: باید توجه داشت که بخشی از مشکلات موجود در اقتصاد نه تنها از توان و اختیارات اتاق بازرگانی خارج است بلکه در برخی از موارد نیز شاهد عدم امکان در اصلاح و بازتعریف آن هستیم . بنابراین در دور جدید فعالیت اتاق مدیران و رهبران باید با آگاهی از میزان توانایی و اختیارات این نهاد نسبت به راهبرد و برنامه ریزی اهداف اقدام کنند.